Ayaan Hirsi Ali: ”Onze vrijheid”

Op 8 maart vierde Internationale Vrouwendag zijn 100e verjaardag. Een reden om feest te vieren? Ja en nee. De emancipatie van de vrouw zal de komende honderd jaar niet zo’n ontwikkeling doormaken als de afgelopen eeuw. Zij zal zich waarschijnlijk eerder achteruit ontwikkelen.

Politieke vrijheden – het recht om te kiezen en voor een functie te kandideren, vrije meningsuiting, economische onafhankelijkheid, de toegang tot onderwijs en betaalde arbeid; seksuele vrijheid, het recht van een volwassen vrouw om haar leven zo te leiden zoals zij passend vindt – dat alles zijn relatief nieuwe doelen voor westerse vrouwen, die in een adembenemend tempo werden bereikt.

In het jaar 1869, ongeveer een halve eeuw voor de eerste Internationale Vrouwendag, publiceerde John Stuart Mill het essay ”De afhankelijkheid van de vrouw”. Hij pleitte daarin voor vrouwenrechten, die wij hier in het westen tegenwoordig als vanzelfsprekend beschouwen.

Toen ik het essay van Mill in 1996 voor het eerst in Nederland las, was ik er sprakeloos over hoe vaak hij schreef dat datgene wat hij voor vrouwen wilde, als ”provocatief”, ”nieuw”, ”onbereikbaar” en voor veel mensen in zijn tijd zelfs als ”onvoorstelbaar” gold. Het maakte me sprakeloos, want als Mill het huidige Nederland zou zien, zou hij vaststellen dat zijn doelen niet alleen bereikt, maar zelfs overtroffen werden.

Desondanks staat de vooruitgang, die het grootste deel van de westerse vrouwen geniet, in schril contrast tot de realiteit van de niet-westerse vrouwen. In de Arabisch-islamitische wereld hebben de meeste vrouwen geen toegang tot onderwijs. Het aantal van hen dat kan lezen en schrijven is deprimerend klein. Hun seksualiteit wordt streng gecontroleerd, de mogelijkheden om economisch zelfstandig te worden zijn beperkt

In grote delen van Azië hebben kleine meisjes ook nu nog te maken met enorme vooroordelen. Abortus van vrouwelijke foetussen en de verwaarlozing van vrouwelijke baby’s zijn hiervan het gevolg. Aziatische vrouwen hebben buitenproportioneel te lijden onder de gruwelijke handel in seks, de vrouwenhandel – een moderne soort van slavernij

Armoede en burgeroorlogen treffen meisjes en vrouwen in Afrika op een manier zoals mannen nooit worden getroffen – omdat massaverkrachtingen tot ongewilde zwangerschappen en HIV-infecties leiden. Bovendien sterft een schokkend aantal jonge meisjes nog tijdens de geboorte. Omdat hun lichamen nog niet klaar zijn om te baren of omdat hun geslachtsdelenverminking tijdens de bevalling een fistel veroorzaakt – een van de meest pijnlijke doden die men zich kan voorstellen.

Waarom heerst er in het jaar 2010 zo’n kloof tussen de rechten van de vrouw in het Westen en die in ontwikkelingslanden, vooral in de landen van de islamitische wereld? Eén reden daarvoor is armoede. Desondanks zijn grote delen van de vrouwelijke onderdrukking niet aan armoede, maar aan algemene principes toe te schrijven: waarden, overtuigingen, gewoontes en tradities, die van generatie op generatie worden doorgegeven en die door overreding, groepsdwang en geweld worden benadrukt

Westerse vrouwen hadden dezelfde problemen. Diep gewortelde zienswijzen beperkten het leven van een vrouw tot kinderen krijgen en andere vrouwelijke plichten. Wetten in Europa en Amerika verboden vrouwen te kiezen, zich kandidaat te stellen voor functies, vermogen te erven of hun beklag te doen wanneer ze door hun mannen verkracht of geslagen werden. In de vorige eeuw werden echter al deze vormen van discriminatie weggevaagd.

Hoe kunnen we dus de nog altijd aanwezige minderwaardigheid van niet-westerse vrouwen verklaren? Door de dekolonisatie zijn de landen onafhankelijk geworden, vrij, om hun eigen wegen in de nationale identiteit te zoeken. Hoe komt het dat deze vrijheid niet op de vrouwen werd overgedragen?

Een van de redenen hiervoor is de verschuiving van de gedachte van de universele mensenrechten naar culturele en relatieve wetten. Voormalige koloniën wilden zich van het Westen afgrenzen en hun ”authentieke” culturen terugkrijgen. Slecht nieuws voor de vrouwen.

Een andere, daarmee verband houdende reden is het machtsverlies van het Westen door niet-westerse samenlevingen, vooral door de islam. Het einde van het imperium betekende, dat de koloniale machten ophielden mensenrechten te laten gelden – in het bijzonder vrouwenrechten. We vergeten vaak, dat Britse functionarissen in India geen weduweverbranding en kindermoord op meisjes hebben ingezet.

Vorig jaar heeft een onbekende Saoedi zijn 12-jarige dochter voor 22.600 dollar aan een 80-jarige man verkocht. De oude man werd door in mensenrechten gespecialiseerde advocaten wegens verkrachting van het kind veroordeeld. Volgens enkele persmeldingen schreeuwde het meisje, verzette zich tegen de toenaderingspogingen van de man en kwam uiteindelijk bloedend in het ziekenhuis terecht. Haar man was, naar men zegt, voor haar al met drie andere meisjes getrouwd geweest.

Saoedi-Arabië heeft de VN-kinderrechtenconventie ondertekend en geratificeerd, die iedere persoon onder de 18 als kind definieert. Het heeft bovendien artikel 16.2 van de VN-overeenkomst ter uitroeiing van iedere vorm van discriminatie van de vrouw ondertekend en geratificeerd. Deze legt vast, dat het huwelijk met een kind geen rechtsgeldigheid mag hebben. Zij wordt echter aangevuld met het volgende voorbehoud: ”In het geval van onverenigbaarheid van de conventies met het islamitische recht is het koninkrijk niet verplicht de regels van de conventie op te volgen.”

Andere landen hebben geprobeerd om zich, vooral met het oog op de vrouwenrechten, helemaal uit de mensenrechtenconventies te manoeuvreren, door uitzonderingen ten gunste van hun eigen culturele wetten te eisen. Ze interpreteren universele mensenrechten als westerse imperialistische normen. Intussen hebben westerse bewegingen, die culturele veelzijdigheid vieren, oude vrouwenvijandige tradities de nodige rechtvaardiging gegeven.

De eigenlijke uitdaging van de volgende eeuw is er dus in gelegen om te garanderen dat de globalisering van het feminisme het culturele relativisme overtroeft. Veel links gerichte denkers concentreren zich uitsluitend op sociaaleconomische aspecten om de vreselijke positie van die vrouwen te verklaren. Daarbij zijn het vele factoren – het verval van de westerse macht, de opkomst van het culturele relativisme in het Westen, het zich eenzijdig bezighouden met sociaaleconomische thema’s en het opnieuw opkomen van oude etnische en religieuze identiteiten – die de emancipatie van niet-westerse vrouwen moeilijk zullen laten worden.

Westerse feministes zouden wantrouwend tegenover de aanspraak op culturele veelzijdigheid moeten staan, voor zover ze niet ook in naam van de cultuur onbedoeld polygamie, kinderhuwelijk, verkrachting binnen het huwelijk, eermoord, het slaan van vrouwen, selectieve abortus van vrouwelijke foetussen en nadere tradities willen rechtvaardigen

Hartstochtelijke voorvechters van gelijkheid moeten over sociaaleconomische aspecten heen denken en moed verzamelen om de culturele factoren bloot te leggen, die niet alleen materiële, maar ook intellectuele, culturele en morele armoede veroorzaken.

Westerlingen onderhouden veel hulpprogramma’s in niet-westerse landen. De meesten van hen zijn waardeneutraal, stellen geen eisen aan de cultuur van deze landen. Dat moet veranderen. Hulporganisaties moeten vrouwenvijandige normen en praktijken blootleggen en die landen ertoe oproepen als tegenprestatie voor de hulp nieuwe regels te accepteren.

Tenslotte moeten we niet-westerse vrouwen duidelijk maken, dat de zienswijzen van hun eigen culturen en religies discriminerend zijn.

Hebben de Saoedische vader van het 12-jarige meisje en de 80-jarige man die haar tot bruid nam, zich er uiteindelijk niet op beroepen, dat hun hoog geëerde morele leider en profeet Mohammed het eens zou zijn met dit huwelijk, omdat hij met Aisha trouwde toen ze zes jaar oud was? En heeft Mohammed het huwelijk met Aisha niet voltrokken toen zij negen jaar was? Als gevolg van deze logica is een 12-jarige bruid tamelijk rijp.

Deprimerend genoeg werd de moeder van het meisje in deze moderne tijden ervan overtuigd om het scheidingsproces, dat ze in werking had gezet, ter wille van haar dochter te laten vallen. Opdat islamitische vrouwen zo’n strijd winnen, moeten ze de moed vinden om niet alleen vraagtekens te plaatsen bij hun maatschappelijke tradities, maar ook bij de filosofie en de leiding van Mohammed

Zolang we ons in het Westen niet aaneensluiten om te zorgen voor de algemene geldigheid van vrouwen- en mensenrechten, zal het er de volgende honderd jaar troosteloos uitzien voor de vrouwen in de rest van de wereld.

Wanneer vrouwen in het jaar 2110 terugkijken, zouden ze erover moeten kunnen lachen hoe absurd de dingen in 2010 waren, toen alleen de westerse vrouwen konden genieten van gelijkheid.

Ayaan Hirsi Ali

Bron

Vertaald uit het Duits door: E.J. Bron