(...)Godsdienst is niet de oorsprong van de moraal maar eerder een bron van discriminatie, schijnheiligheid, sexisme, meten met twee maten, aangeleerde gevoelloosheid jegens geselecteerde anderen. Ik heb wel eens gelezen in een religieus geschrift dat het kermen van brandende ongelovigen geen medelijden mag opwekken, het is alleen maar het misbaar van Satan die 'pijn nabootst om te misleiden', maar het is niet echt. Het medelijden was er ondanks de godsdienst, de rest komt van de godsdienst. In bewaard gebleven getuigenissen van overlevenden van de Inquisitie (Frédéric Max, Gevangenen van de Inquisitie, Ambo 1991) wordt beschreven hoe de beul het gezicht van de veroordeelden schroeide met een bosje brandende rozemarijn. 'En kinderen begonnen joelend de duivel te herkennen in het zwarter wordende aangezicht.'
Niet alleen godsdiensten maar alle vormen van geloof hebben die totalitaire neiging: bepaalde groepen of individuen worden geïdentificeerd met het kwaad, waarna je geen medelijden meer hoeft te hebben. Een oefening in het wanhopen aan de menselijke goedheid: herlezen hoe de Vietnamese bootvluchtelingen werden zwartgemaakt in de Communistische pers.
Waar het ook in de huidige religieuze revival weer vaak om gaat is een verlangen naar dwang, zoals incapabele ouders dromen van een tuchtschool. Met moraal heeft dat uiteraard niets te maken.
Rudy Kousbroek
Uit: Hoger Honing - Rudy Kousbroek
Meulenhoff Amsterdam
Pag. 48/49
1997
Inderdaad, de hoer die zit aan vele wateren, is inderdaad dronken van het bloed van de heiligen.
BeantwoordenVerwijderenGelukkig is er ook nog een andere vrouw.
Maar ach, in het land der blinden is éénoog koning....
Wat een onnozele tekst van meneer Kousbroek. Er spreekt vooral desinteresse uit. Als een onderwerp je nu helemaal niet interesseert, schrijf er dan ook alsjeblieft niet over.
BeantwoordenVerwijderenMeneer Kousbroek is kennelijk het hele begrip 'naastenliefde' niet tegengekomen in het christendom. En het begrip 'compassie' schijnt ook aan zijn studieuze blik te zijn ontglipt.
Al verschillen godsdiensten onderling, Kousbroek heeft natuurlijk gelijk: godsdienst is niet de oorsprong van de moraal, een irritante misvatting die telkens weer opduikt.
BeantwoordenVerwijderenKousbroek:
BeantwoordenVerwijderen"Het verband waarin dit alles gewoonlijk ter sprake komt is pogingen om vast te stellen of het al of niet een bedreiging voor ons vormt. Het is niet mijn bedoeling mij daarmee in te laten: het is bij mij zuiver theologische belangstelling; liefde voor de godsdienst, zou je kunnen zeggen. Een passie voor vragen als: waarom verschijnt de Heilige Maagd nooit eens in Mekka? En waarom, als de Islam zo verdraagzaam en vredelievend is als Van Bommel en Van Koningsveld beweren, is er nooit eens een fatwa tegen zelfmoordaanvallen en het vermoorden van tegenstanders? Helaas, dat weegt niet zwaar in de Islam. 'Geen twee geiten zullen elkaar daar om aanstoten.' * "
Faits divers
Het complexe gegeven speelt hier dat veel Verlichtingsfanaten en islambashers het beeld dat Kousbroek schetst restloos menen te herkennen in 'De Islam', maar daarbij eenvoudig en doodleuk over de 'eigen' christelijke geschiedenis met vele zwarte bladzijden - zoniet zwarte hoofdstukken - weten heen te stappen én simultaniter niet de eigen dreigende ontmenselijkende totaliserende visie onderkennen waardoor zij zelf slachtoffer van hun eigen (anti)geloofsfanatisme worden en zelf onzelfkritisch en gevoelloos onder andersgelovigen slachtoffers maken.
BeantwoordenVerwijderenDe oorsprong van de moraal is Jenseits en onuitputtelijk voorafgaand aan het aangeleerde goed en kwaad, bodemloos diep verankerd in het pure, naakte, lichamelijke feit van onze menselijkheid, voorafgaand aan alle woorden, beelden en oordelen jegens onszelf en malkander.
Ik vind het bijzonder dat mensen de vraag of de moraal in religie is ontstaan altijd vertalen met de vraag of religieuzen een betere moraal hebben of niet. Dat dat niet per se het geval is, weet een ieder.
BeantwoordenVerwijderenOok religieuze mensen zijn menselijk; helaas zijn er altijd mensen die neigen tot totalitair denken, soms in godsdienst, soms in politieke systemen (denk ook aan kapitalisme en communisme, maar ook aan de oorlgoen die wij aangaan om democratie te evangeliseren)...
maar dat staat los van de vraag waar de moraal vandaan komt.
De moraal heeft immers te maken met denken over wat goed en kwaad is en vervolgens ook met de daad bij het woord voegen. Helaas zijn mensen over het algemeen nogal inconsequent in 'de daad bij het woord voegen'. Dat betekent echt niet dat de moraal zijn oorsprong niet vindt in religie of in het op een andere manier nadenken over goed en kwaad in deze wereld. In de discussie en in het denken onstaat de moraal. Vervolgens krijgt deze vorm in de manier waarop men zich daaraan houdt, acceptatie van de omgeving wint (of niet) en heroverweegt. In een cultuur waarin religie een belangrijke rol speelt zal de moraal dus vanuit de religie ontstaan. In samenlevingen waar dat niet het geval is (zoveel voorbeelden hebben we daar alleen niet van in de mensheid) zal dat via een andere vorm van denken starten.
Een uitstekende tekst van Kousbroek, ook de moraal van het christendom is er een van uitsluiting, achterlijkheid en dwingelandij. De geschiedenis is er vol mee. Naastenliefde mag er dan zijn, maar die intolerante en hypocriete totalitaire trekjes ook. Totalitait gedachtengoed is inherent aan de godsdiensten, vooral de agressieve openbaringsgodsdiensten.
BeantwoordenVerwijderen