Hobbels op de weg van de Rechtsstaat onder de vlag van de islam

Over de Islamitische Mensenrechten Verklaring, de sharia, de Universele Verklaring voor de Mensenrechten en vrouwen.

Islamitische landen kampen, zoals andere ontwikkelingslanden, met enorm veel problemen en hebben een grote ontwikkelingsachterstand. Onderling verschilt de situatie per land, zeker, maar toch zijn er ook vele overeenkomsten. Een duidelijke overeenkomst vormt de positie van de vrouw. Hoe arm of rijk een islamitisch land ook is, de extra belemmeringen die vrouwen ondervinden, slechts omdat ze als vrouwen zijn geboren, op het economische, sociale en juridische niveau blijven even groot. Een vrouw uit een arm land zoals Pakistan of Bangladesh en een vrouw uit een rijk land zoals Saoedi-Arabië leven onder ongeveer dezelfde regels en voorschriften wanneer ze deel willen nemen aan het maatschappelijke leven: studeren, een partner zelf kiezen, trouwen, werken, erven, kinderen opvoeden, scheiden, de voogdij krijgen, ouderlijk gezag uitoefenen of politiek actief zijn.
In een islamitische land wordt een vrouw over het algemeen gezien als het bezit van de familie. Van haar gedrag hangt de naam, de eer en het aanzien van de familie af. Ze beschikt niet over haar lichaam noch over haar gevoelens en emoties. Verliefd worden voor of buiten het huwelijk is het ergste wat een islamitische vrouw kan overkomen. Verliefd worden staat soms gelijk aan de dood aangezien zij zelf niet over haar gevoelens en haar lichaam gaat maar haar familie, haar stam en soms het hele dorp. Slechts een kleine minderheid van vrouwen treft een beter lot in islamitische landen omdat hun familie erin is geslaagd zich los te maken van de stam en zich niets aantrekt van de omgeving, tot op zekere hoogte natuurlijk. Zelfbeschikking is dus geen verdienste die een vrouw kan bevechten en overwinnen door haar talenten, door hard werken of intelligentie. Zelfbeschikking is een toevalligheid voor een kleine elite die toevallig geboren wordt in een familie die dat toestaat en die sterk genoeg is om de afkeur van de omgeving te kunnen doorstaan.
De slechte positie van vrouwen vormt één van drie fundamentele gebreken in de Arabische landen, volgens het eerste rapport van de UNDP (United Nations Developement Programme), uit 2002, dat een diagnose voor de oorzaak van de ontwikkelingsachterstand in de Arabische landen probeerde te stellen. De andere twee gebreken lagen op het gebied van politieke rechten, en op het gebied van kennis. Het is belangrijk om op te merken dat deze rapporten van de UNDP werden geschreven door een groep van onderzoekers die allemaal een Arabische afkomst hebben, zodat de gebruikelijke smoes van de westerse kijk en de westerse bril, hier niet geldt. Niet alleen werden de gebrekkige vrouwenrechten genoemd als een aparte bron van onderontwikkeling, maar een later rapport, namelijk het vierde (in 2005), werd geheel aan de positie van vrouwen gewijd. Natuurlijk zijn er individuele verschillen tussen islamitische en Arabische landen onderling, maar de situatie van vrouwenrechten is voor een groot deel vergelijkbaar. Dat is te verklaren door het feit dat de officiële rechtspositie van vrouwen in islamitische landen grotendeels wordt ontleend aan islamitische grondslagen en gedicteerd door de toepassing van de sharia oftewel de islamitische wetgeving. Ook de niet-officiële leefregels, de ongeschreven wetten, het gewoonterecht en de levensstijl worden grotendeels (en zelfs in toenemende mate) daarop gebaseerd. Deze koppeling van religie en wetgeving maakt de strijd voor vrouwenrechten niet alleen een politieke strijd maar vooral en in de eerste plaats een religieuze strijd. Een strijd tegen religieuze heilige huisjes in de islam over de man-vrouw verhouding die de vrouw in een minderwaardige positie vasthoudt en haar dwingen tot gehoorzaamheid en slavernij.
Veel vrouwen berusten op den duur in deze positie. Anderen proberen daar tegen te vechten en komen, na vele pijnlijke ervaringen en teleurstellingen tot dezelfde berusting. Ze leren dat ze, voor hun eigen veiligheid beter hun mond kunnen houden. Desgevraagd zullen ze zelfs ontkennen dat ze ontevreden zijn, dat ze in het geheim lijden. Ze zullen het in het openbaar zelfs opnemen voor alle islamitische discriminatoire en vrouwvijandige voorschriften en opvattingen. Ze weten dat ze een hondsleven leiden, zien niet meer hoe ze dat kunnen veranderen, beseffen de onmogelijkheid voor een verbetering van hun situatie maar hopen tegelijkertijd op een beter leven daarginds in het hiernamaals en voor dat doel, een beter leven na de dood, offeren ze zich op. Ze komen tot de conclusie dat ze als vrouw niets voorstellen en niets kunnen bereiken in de huidige wereld die door mannen gedomineerd wordt. Mannen die, koste wat kost, hun privileges willen behouden en hun bevoorrechte positie boven de vrouwen willen beschermen. Tegelijkertijd troosten de vrouwen zich met het idee dat ze in het hiernamaals wel een fijn bestaan zullen leiden daar in het paradijs.
Voor mensen die niet langer geloven en voor atheïsten die nooit de macht van het geloof op de ziel en op het verstand hebben ervaren, is het moeilijk zich voor te stellen hoe groot en hoe verpletterend die macht kan zijn. Zeker verpletterend wanneer het gepaard gaat met een krachtige conditionering van moslimkinderen vanaf de eerste dag. Conditionering die zich bedient van macht en geen enkele vorm van geweld schuwt tegen ieder die zich openlijk verzet tegen de islam en weigert zich aan te passen.
Om het eeuwige geluk te bemachtigen (en om zich tegen agressie en geweld te beschermen) accepteren moslimvrouwen vrijwillig alle moeilijkheden en doen ze hun uiterste beste zodat God oftewel Allah tevreden met hen zal zijn. De hele wereld weet intussen hoe inhumaan islamitische regels soms kunnen zijn, toch doet het grootste deel van de moslimvrouwen in de hele wereld hun best om die te gehoorzamen omdat haar gehoorzaamheid en devotie haar enige hoop is op een beter leven (na de dood) en op een toegangskaart tot de hemel. Veel mensen zullen hierover met mij van mening verschillen. Toch weet ik zeker dat wanneer de islamitische leefregels en voorschriften voor vrouwen niet gekoppeld zouden zijn aan (de illusie!) van beloning met toegang tot het paradijs na de dood, het maar de vraag is hoeveel moslimvrouwen ervoor zouden blijven kiezen. Waarschijnlijk nul. Een echte vrijwillige keuze voor de positie van tweederangs burger, de positie van een halve man, de positie tussen slaaf en vrij mens in, kiest niemand zomaar. Alleen als boetedoening om het eeuwige geluk te verdienen in het hiernamaals is hun enige motivatie.
Zo ontstaat er een vreemde, tegenstrijdige situatie van vrouwen die onderdrukt worden door de religie en tegelijkertijd toch hun heil zoeken bij dezelfde religie en steeds verder en dieper hun leven laten bepalen door strenge imams en voorgangers. Toch is het noodzakelijk om te werken aan een verbetering van de positie van vrouwen in islamitische landen omdat daar nog steeds de ergste vorm van apartheid geldt die de mensheid vandaag de dag kent. Een apartheid die de helft van de bevolking of iets meer behelst. Het gaat dus niet om een minderheid wegens ras, religie, kleur of seksuele geaardheid. Het gaat om hun vrouw-zijn. Ook al wordt die apartheid goedgepraat door een geloof, namelijk de islam, ook al heeft het voor velen een heilige status gekregen, toch moeten we ons blijven inzetten om die te bestrijden. Het is ontmoedigend om mensen te willen helpen die jouw hulp niet aanvaarden. Ze zullen zeggen dat ze jouw hulp niet nodig hebben. ‘Je hoeft me niet te redden omdat ik al gered ben. Gered door Allah die mij het eeuwige leven belooft en garandeert. Jouw redding geldt slechts voor dit voorbijgaande leven. Die wens ik in te ruilen voor het eeuwige, blijvende leven.’ Dit is ongeveer wat we te horen zullen krijgen wanneer we de meerderheid van de gelovige, moslimvrouwen willen helpen.
Maar je moet geen mensen willen helpen die niet geholpen willen worden. Dit is namelijk zinloos en een nutteloze verspilling. Het levert hen alleen maar extra macht en middelen op waarmee ze de rest nog beter kunnen onderdrukken. Je moet je concentreren op mensen die bereid zijn verantwoordelijkheid voor zichzelf te dragen, die zelf bezig zijn te strijden tegen onrecht, ook de islamitische, en tegen vrouwendiscriminatie. De fout die het Westen tegenwoordig vaak begaat is dat ze denken iets te kunnen doen voor alle groepen tegelijk, overal op de wereld. Het redden van mensenlevens is een nobele, christelijk doel en dat moeten we aan de kerken overlaten die het trouwens van oudsher goed hebben gedaan door het te koppelen aan missie en bekering. Maar het lukt bovendien niet altijd en niet overal. Zelfs de Lieve Heer is nog niet geslaagd in deze taak. Liberalen zouden zich eerder als doel moeten stellen: het spreiden van hun idealen en het geloof en de praktijk van de rechtsstaat wereldwijd te bevorderen. Mensenrechten moet onze Bijbel of Koran zijn. Ook in islamitische landen zijn er mensen die geloven dat het beter met ze zal gaan wanneer mensenrechten meer doorgang zouden krijgen. Dit zijn onze bondgenoten. Jammer genoeg zie ik dit niet gebeuren.
In Afghanistan bijvoorbeeld zijn onze bondgenoten de stamhoofden, de Mullah’s en de imams. Straks lijkt het erop dat de Taliban zelfs onze bondgenoten zullen worden, als je sommige politici mag geloven! Hoe geloofwaardig zijn wij in dit geval tegenover meisjes die niet naar school mogen door dezelfde islamitische geestelijken? Tegenover de vrouwen die niet van hun mannen naar de dokter mogen, indien het een man is, weer op aanraden van dezelfde stamhoofden en Mullah’s die vinden dat je je vrouw liever dood kan laten gaan dan dat ze door de ogen van een vreemde man gezien wordt? Hoe geloofwaardig ben je als voorvechter voor mensenrechten wanneer je moskeeën in Afghanistan gaat bouwen waarin de vrouwen te horen krijgen dat zij de akker zijn voor de mannen (Jullie vrouwen zijn een akker voor jullie? Komt dan tot jullie akker hoe jullie willen…” (koran: 2:223), dat een man het recht heeft op vier echtgenotes (polygamie, koran 4.3) die hem allen gehoorzaamheid verschuldigd zijn, op straffe van geweld en slaan (koran 4:34), dat een man zijn vrouw(en) mag wegsturen en weer terugnemen naar wens wanneer het hem behaagt, 3 maal met tussenpozen van drie maanden, voordat ze daadwerkelijk van hem is gescheiden (zie koran 2:229: “De verstoting mag twee keer, daarna moeten zij in vriendelijkheid teruggenomen worden of op een goede manier weggezonden worden”), dat zij nooit van hem mag scheiden maar hij hoeft alleen maar te zeggen: ‘ik verstoot je’ en klaar is Kees, dat overspelige vrouwen gestenigd of zweepslagen krijgen met mensen eromheen als toeschouwers, mits aan de islamitische wettelijke voorwaarden wordt voldaan (zie koran 24:2 ‘De overspelige vrouw en de overspelige man, geselt elk van hen beiden met honderd geselslagen en krijgt geen mededogen met hen… Bij hun bestraffing moest een groep gelovigen aanwezig zijn’), en dat voor het verlaten van de islam (afvallen) de doodstraf staat? Wie heeft dat verzonnen dat we in Afghanistan moskeëen moeten bouwen bij wijze van humanitaire hulp? Op welke wijze hulp je daarmee de vrouwen in hun strijd voor gelijke rechten? Zeker niet de tv-presentatrice die een paar jaar geleden werd gedood in Afghanistan omdat ze zonder hoofddoek op de tv. verscheen! Hoe help je vrouwen met moskeeën te bouwen waarin de meisjes en jongens vanaf een jonge leeftijd te horen krijgen dat de profeet Mohammed gezegd heeft dat de meerderheid van de bewoners van de hel (na de dood) vrouwen zullen zijn en dat vrouwen gebrekkig zijn in hun intelligentie en in hun geloof?
Ik geloof dat we een keuze moet maken zodat de hulp zo effectief mogelijk kan zijn en werkelijk kan leiden tot het vergroten van de rechtsstatelijkheid in de wereld en niet slechts tot het verzwaren van de aarde met mensen die als hun hoofdzakelijke taak op de wereld opvatten als ‘zoveel mogelijke nakomelingen achterlaten’ die vervolgens voor de eeuwigheid afhankelijk blijven van de westerse voedselhulp en andere hulp, tenzij ze massaal naar hetzelfde Westen emigreren. Voor vrouwenemancipatie moet je vrouwen zoeken die zelf bezig zijn met hun emancipatie. Voor democratie en de rechtsstaat moet je mensen helpen die geloven in de mensenrechten, in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, wel te verstaan. De Universele Verklaring voor de Mensenrechten is essentieel voor het bevorderen van de rechtstaat en de democratie in de wereld. Het feit dat alle islamitische landen, 57 in totaal, georganiseerd in de Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC) met een afzonderlijke Islamitische Mensenrechten Verklaring kwamen in 1990 in Cairo, tast het gezag en de universaliteit (dus de geloofwaardigheid) van de Universele verklaring voor mensenrechten aan. Het geeft bovendien aan dat het onmogelijk is de politiek en de islam van elkaar te scheiden. Niet alleen volgens mij maar ook volgens 57 islamitische landen. Christinnen hebben geen aparte mensenrechtenverklaring nodig gehad en ook joden niet. Gelovigen van deze twee religies kunnen zich vinden in één verklaring voor iedereen. Moslims niet.
Weinig mensen zijn bekend met het bestaan en de inhoud van de Islamitische Verklaring. Zelfs in de Verenigde Naties wordt het gezien als een aanvulling op de Universele verklaring. Daarom zou ik hier vandaag, de belangrijkste verschillen die met name van belang zijn voor vrouwen willen belichten. Ik begin met artikel 24, dat zegt dat alle rechten en vrijheden genoemd in de Islamitische Verklaring vallen onder het Islamitische Sharia recht. Artikel 25 zegt dat de Islamitische Sharia de enige bron is en het enige referentiekader voor de betekenis en de uitleg van alle artikels van deze verklaring. Collega-spreker Jan Michiel Otto heeft zich vanochtend uitgeput in een poging om te bewijzen dat de Sharia helemaal niet bestond, dat niemand het kan definiëren, dat het in elk land anders betekende en dat het niets met rechtspraak te maken had. Het hoogste gezag in alle islamitische landen, 57 in totaal heeft blijkbaar geen enkel moeite om te begrijpen wat de Sharia is. Ze weten dat het bestaat, en dat het zelfs de enige basis is en de enige bron voor de uitleg en de interpretatie van de artikelen in de Islamitische Verklaring vormt. Het verschil tussen deze geestelijken en de heer Otto is dat ze daarginds niet politiekcorrect hoeven te doen over de Sharia.
Artikel 6 gaat over de rechten van vrouwen, zegt het volgende (in het Engels): Article 6 (a) Woman is equal to man in human dignity, and has rights to enjoy as well as duties to perform; she has her own civil entity and financial independence, and the right to retain her name and lineage. Dat klinkt mooi. Maar indien ik weten wil wat voor rechten ze precies heeft en wat voor plichten, dan word ik toch maar weer doorverwezen naar de Sharia. Immers geen enkel artikel van deze verklaring mag tegenstrijdig zijn met de Sharia. De Sharia wil zeggen, de gecodeerde teksten uit de koran en de overleveringen van de profeet die een bepaald oordeel bevatten. Verder spreekt de Islamitische Verklaring van gelijkheid van vrouwen en mannen in menselijke waardigheid. Dit is ook het enige gelijke recht dat we van deze Verklaring kunnen verwachten. Verder heeft de vrouw dus aparte rechten en aparte plichten dan de man (conform de Sharia natuurlijk). Het toppunt van ongelijkheid voor de Wet, wel te verstaan. Dezelfde Sharia die de polygamie alleen voor de man toestaat bijvoorbeeld (koran 4:3) en die de getuigenis van een vrouw voor de rechtbank als een halve getuigenis rekent (koran 2:282). Er zijn namelijk twee vrouwen nodig om een volle getuigenis te geven voor de rechtbank. Twee vrouwen zijn dus gelijk aan één man voor de rechter in een islamitische land. Vrouwendiscriminatie voor de wet is dus legaal en geïnstitutionaliseerd door de islam. Wat voor gelijkheid in menselijke waardigheid bedoelen ze eigenlijk?
Bij vergelding bij doodslag, die overigens voorgeschreven is door de islam, wordt niet alleen de menselijke waardigheid maar zelfs het menselijke leven onderverdeeld in drie ongelijke categorieën met drie verschillende waarden. Het menselijke leven van een man is anders (en meer) waard dan dat van een vrouw en dat van een slaaf. Uitgedrukt in geld is het leven van een vrouw de helft waard als dat van een man bij bloedgeld, om niet te spreken over die van een slaaf. “Jullie die geloven! Aan jullie is voorgeschreven te vergelden bij doodslag: een vrije voor een vrije, een slaaf voor een slaaf en een vrouw voor vrouw” (Koran 2:178). Dit noemt de Islamitische Verklaring gelijkheid in menselijke waardigheid?
Een andere artikel gaat over gelijkwaardigheid van alle mensen (hoewel dat maar nog de vraag is!), is Artikel 1 (a) van de Islamitische Verklaring van de mensenrechten: ‘All human beings form one family whose members are united by submission to God and descent from Adam. All men are equal in terms of basic human dignity and basic obligations and responsibilities, without any discrimination on the grounds of race, colour, language, sex, religious belief, political affiliation, social status or other considerations.’ Hoewel dit artikel begint met ‘All human beings’ gaat het hier uitsluitend over moslims, als je goed kijkt, moslims die gelijk aan elkaar zijn in ‘submission to God.’ Submission betekent overgave en onderwerping, de letterlijke betekenis van het Arabische woord Islam. Het artikel geeft dus de indruk dat het de hele mensenwereld als één familie beschouwt, maar letterlijk sluit het iedereen die niet-moslim is uit want die geloven niet in submission to God= Islam en de atheïsten die vallen helemaal uit de boot omdat die niet eens geloven dat ze van Adam afstammen. Als we verder kijken om te zien wie nu, onder de moslims, gelijke rechten genieten, zien we helaas dat het alleen om de mannen (all men are equal) gaat, terwijl de vrouwen wel onderdeel uitmaken van die familie van moslims (all human beings form one family), maar zonder daarbij te horen bij de gelijke rechten, die gelden dus alleen voor (all men) en niet voor (all human beings).
Een andere voorbeeld. Het artikel dat dient voor het beschermen van het menselijke leven staat het doden van mensen toe mits conform aan de sharia. In artikel 2(a) staat het volgende: ‘Life is a God-given gift and the right to life is guaranteed to every human being. It is the duty of individuals, societies and states to protect this right from any violation, and it is prohibited to take away life except for a Shari’ah-prescribed reason.’ De doodstraf is dus toegestaan om de redenen die de Koran aangeeft. Een daarvan is afvalligheid (naast overspel en nog meer redenen). De Islamitische verklaring voor de mensenrechten staat dus toe dat afvalligen gedood worden. Verder is het bekend dat de niet bekeerde mannen niet mogen trouwen met moslimvrouwen. Voor een moslimvrouw is het verboden om te trouwen met een niet-moslim. Dit verbod geldt niet voor een moslimman. Artikel 5 (a) van de Islamitische Verklaring voor mensenrechten benadrukt dit feit nogmaals: ‘The family is the foundation of society, and marriage is the basis of its formation. Men and women have the right to marriage, and no restrictions stemming from race, colour or nationality shall prevent them from enjoying this right’. Maar blijkbaar zijn de restricties wegens godsdienst wel toegestaan.
Er valt op zich veel meer te zeggen over deze zogenaamde mensenrechten verklaring van moslims. Bijvoorbeeld het artikel over vrijheid van geloof blijkt een artikel te zijn tegen bekering en afvalligheid van de islam, om moslims weg te houden van vrijheid van geloof en te ‘beschermen’ tegen bekering tot een andere geloof dat als een misdaad wordt opgevat. De tijd ontbreekt om alle relevante artikelen hier te behandelen maar ik adviseer iedereen om dit vod eens goed te lezen want met mensenrechten heeft het niets van doen.
Beide verklaringen handelen over mensenrechten maar een wereld van verschil bestaat er werkelijk tussen beide. Voor het bereiken van gelijke rechten tussen mannen en vrouwen is de Universele Verklaring voor de Mensenrechten van enorm belang omdat het een gezaghebbende document is. In de strijd tegen islamitische geestelijken die een heilig gezag claimen, en tegen islamitische heilige geschriften die de vrouw tot een tweederangsburger hebben gedegradeerd, heeft men het gezag van zo’n Universele Verklaring nodig. Het ontleent zijn gezag aan het feit dat het door bijna alle landen in de wereld is geratificeerd, aanvankelijk ook door een aantal islamitische landen. Helaas kozen moslims in 1990 voor een aparte islamitische mensenrechten verklaring waarin de gelijkheid tussen mannen en vrouwen teniet werd gedaan. In de Verenigde Naties wordt er hard gelobbyd, door moslimlanden, om de Islamitische Verklaring voor de mensenrechten mondiaal te erkennen als gelijkwaardig of op zijn minst complementair, oftewel een gewenste toevoeging op de Universele Verklaring. Wat mij betreft heeft dat vod papier geen enkele toegevoegde waarde en is het een schande ten aanzien van minstens de helft van de menselijkheid wanneer deze pogingen zouden slagen. Wat wij in het Westen moeten doen is wat mij betreft glashelder. In eerste instantie zorgen dat de echte, Universele Verklaring door ieder VN-lid erkend wordt en sterk staan tegenover de moslimlobby met hun vrouwonterende Moslimverklaring

Nahed Selim

[De tekst verscheen onlangs in Liberaal Reveil.]