1914

Op zoek naar een maaltijd en een onderkomen voor de nacht waren we afgeweken van de hoofdweg en door een eigen interpretatie van de aanwijzingen die de GPS-navigatie verstrekte verdwaald geraakt in de Vercors. We waren door kloven getrokken waar nog nooit een straaltje zonlicht was doorgedrongen, langs onpeilbaar diepe ravijnen gedaald en over passen geklommen die adembenemende vergezichten boden. Tenslotte leidde het toeval ons naar Gresse en Vercors waar we een herberg troffen met een
geriefelijke kamer voor de nacht en waarvan het venster uitzicht bood op de majestueus oprijzende bergwand die de rand vormt van het hoge plateau van de Vercors aan de andere kant van het dal.

Na me te hebben opgefrist maakte ik een wandeling door het dorp. Op het pleintje voor de kerk stond een monument zoals in elke Franse plaats, groot of klein, met het opschrift: 1914 – 1918 Gresse A Ses Morts Glorieux. Aan de zijkanten van de sokkel waren zeventien namen gebeiteld. In 1914, het geboortejaar van m'n moeder, stierven er vier soldatenuit Gresse, waarvan twee met de zelfde achternaam: Freydier. In die familie is meer leed geleden, want ook in de jaren 1915 en 1918 vonden er twee met dezelfde achternaam een glorieuze dood op een slagveld dat ongeveer zes honderd kilometer noordelijker moet hebben gelegen dan in het nu vredige Gresse.

Het is woensdagochtend een paar weken na mijn toevallige bezoek aan Gresse en ik bevind mij in de ruimte voor fysiotherapie in een verzorgingstehuis voor bejaarden in Amsterdam Osdorp. Een week geleden brak mijn moeder haar heup. Ze was thuis in haar stoel in slaap gedommeld, uit haar stoel gegleden en had daarbij haar heup gebroken. Gelukkig wist ze op eigen kracht de telefoon te bereiken en was ze per ambulance naar het ziekenhuis gebracht.

Amper een week na dit ongeluk werkt ze al onder leiding van een fysiotherapeute aan haar revalidatie. Met behulp van een brug met gelijke leggers leert ze opnieuw lopen. Terwijl ze zich aan de leggers vasthoudt loopt ze voetje voor voetje heen en weer. Ze moet proberen zo groot mogelijke stappen te maken. Zoiets eenvoudigs en toch o zó moeilijk. Het kost haar moeite en het is vermoeiend. De fysiotherapeute verzekert mij dat ze het erg goed doet en dat ze voor iemand van 96 een bijzonder goede conditie heeft. Nadat ze dezelfde oefening heeft gedaan zonder brug maar met rollator is ze klaar voor vandaag. Voorzichtig helpen we haar in een rolstoel en rijd ik haar de gang op, de lift in en haar kamer binnen. Ik haal borden en bestek uit de keuken, want ik heb haring en witte bolletjes meegenomen. Zwijgend eten we die op in haar kamer.

In 1918, na de vierde verjaardag van mijn moeder, vlucht Keizer Wilhelm met zijn gelijknamige zoon de Kroonprins naar het neutrale Nederland. De Keizer werd geïnterneerd op een kasteeltje in Doorn, de Kroonprins echter werd naar het toenmalige eiland Wieringen gestuurd. Daar woonde hij in de domineeswoning op Oosterland. Aanvankelijk was de houding van de eilandbevolking nogal vijandig maar na een paar maanden was deze verdwenen en werd hij een min of meer gewaardeerde gast, zij het dat men wel eens wat moeite had met zijn soms wat al te frivole levenshouding.

Met grote snelheid toerde hij met een motorfiets over de stoffige wegen van het eiland en in Hypolytushoef bij de plaatselijke smid smeed hij hoefijzers die als souvenirs werden verkocht en waarvan de opbrengst werd gebruikt ter bestrijding van de onkosten die zijn internering met zich meebrachten. Op zomeravonden genoot hij van de ondergaande zon vanaf de kromming in de dijk bij Stroe. Ook op het amoureuze vlak deed hij zich gelden. Menig meisjeshart werd gebroken en nog immer lopen er op het voormalige eiland vermeende nazaten van hem rond die trots zijn op een mogelijk aristocratische afkomst. Schijnbaar was hij onverzadigbaar, want met regelmaat liet hij ook nog Duitse dames overkomen per postboot.

Zo slecht was het leven dus niet op het 'Elba in de Zuiderzee', zoals hij het zelf noemde. Maar toch. Zonder iemand op de hoogte te stellen verliet hij het eiland bij nacht en ontij en toen veel later bekend werd dat in de rest van Europa zijn bijnaam 'de slachter van Verdun' luidde, veranderde ook op Wieringen de mening over hem. Bij de slag om Verdun, waarvan hij van Duitse zijde één van de grote ijveraars was geweest, sneuvelden volgens de officiële bronnen aan beide zijden maar liefst 714.231 soldaten. Nieuws reisde traag die tijd.

Mocht er ooit een zinvolle oorlog zijn gevoerd dan was de Eerste Wereldoorlog met zijn geschatte vijftien à zeventien miljoen doden een volkomen zinloze oorlog. In Europa roeide zij een complete generatie mannen uit en voor wat het ook waard moge zijn, zeventien inwoners uit het nietige Gresse stierven voor de glorie van Frankrijk. Die avond van ons verblijf daar aan de voet van de Grand Veymont genoten wij van het diner. De kok had talent en ambitie en kookte, geheel de Franse keuken waardig, met raffinement en finesse.

De volgende ochtend was de de steile bergwand aan de overkant van het dal gehuld in nevel. Alleen de toppen van de grote oude berg waren zichtbaar. We genoten van ons ontbijt met croissants, vers stokbrood en zelfgemaakte jam van pruimen en mirabellen. We maakten de kok een compliment. De rekening viel mee en ik maakte een ruim gebaar. Ons verblijf bleek zeker een omweg waard. We reden weg.

Het laatste nieuws is dat de revalidatie van m'n moeder voorspoedig verloopt. Ondanks dat de beschaving slechts een dun laagje vernis is, lacht ze ons soms wel eens toe.