Gekte of godsdienst

Mensen doen soms rare dingen die door hun omgeving en hun slachtoffers niet begrepen worden. Was de moordenaar van Theo van Gogh een gek? Was de bestuurder van de Suzuki die op Koninginnedag 2009 mogelijk een aanslag heeft willen plegen, een krankzinnige? Was de man die in april 2011 in Gouda in winkelcentrum De Ridderhof zes mensen doodschoot, wel helemaal snik?

Gruweldaden worden maar het liefst snel
krankzinnig genoemd, dat geeft een veilig gevoel. Dat stelt gerust, want wij zijn niet gek. Maar er is een verschil tussen de ene en de andere gruwel. De ene dader is de andere niet, en in het belang van ons aller veiligheid moeten we goed naar de daders kijken. Wie weet wat dat oplevert en hoe dat ons helpen kan bij het voorkomen van verdere terreur.

Een zekere Dr. Beatrice de Graaf is de ‘terrorismedeskundige van de ChristenUnie’. Op magistrale en gedegen wijze, zoals een academicus betaamt, nuanceert zij dat er op grond van de motieven van de daders onderscheidingen moeten worden gemaakt. Ze werpt waarachtig een geheel nieuw licht op de zaak. Deze bekwame geleerde is universitair hoofddocent, verbonden aan de Universiteit van Leiden, Campus Den Haag.

Volgens haar leert de wetenschap dat de ware terroristen ‘blanke Nederlandse burgerjongens’ zijn. Zo’n mededeling lijkt me een helder geval van groepsbelediging, (rassen)discriminatie en haat zaaien. Zulk over één kam scheren is onze multiculturele elite zo langzamerhand tegenwoordig toch onwaardig, zou je zo denken. Waar is Meester Spong als je hem nodig hebt

Maar hoe zit het nu eigenlijk? Wat valt er over deze kwestie te zeggen? Een gek die een terreurdaad heeft gepleegd, zal ook in een psychiatrische inrichting niet snel mensen vinden die hem en zijn obsessie begrijpen, en begrip voor zijn daden kunnen opbrengen. Hij kan niet met een groepje medepatiënten in alle rust over de achtergronden van zijn daad gaan zitten filosoferen. Hij heeft geen ongebroken duizendjarige traditie van geschriften tot zijn beschikking waarin zijn gruweldaad als iets heel fraais zal worden voorgesteld. Er is niemand bij de hand die hem vanwege zijn daad extra respecteert.

Er is ook bloeddorstig gedrag dat de dader wel respect oplevert. Niet van iedereen, maar wel van een groep die door de dader zelf belangrijk gevonden wordt: zijn geloofsgenoten. Er bestaat bloeddorstig gedrag dat uitstekend binnen een godsdienstige traditie kan vallen, en dat (zoals alle godsdienstige gedrag) respect bij geloofsgenoten oplevert. En om dat respect is het zo’n dader te doen.

Respect verwerven is niet makkelijk. Wie een Nobelprijs wint of cello kan spelen, verdient respect. Alleen, zulke prestaties zijn niet voor iedereen weggelegd. Hier ligt een gat in de markt waarin godsdiensten graag voorzien. Wie zich aan het celibaat houdt, wie altijd kosher eet, wie in de maand Ramadan het vasten weet vol te houden, wie veel en zichtbaar bidt, wie behouden op en neer reist naar Mekka, kan zich vervolgens verheugen in het welverdiende respect van zijn geloofsgenoten, en dat terwijl het om handelingen gaat die zonder excessieve inspanning of buitengewone begaafdheid heel wel te doen zijn. De menselijke behoefte aan respect is oneindig, en godsdiensten voorzien daarin op een makkelijke en meestal gezellige manier.

Strijden voor een goede zaak is altijd goed. De islam leert dat de islam een goede zaak is, en dat strijden voor de islam dus goed is, en respect oplevert. De mannen en vrouwen die in naam van de islam een gewelddaad hebben gepleegd, en dat hebben overleefd, zitten niet eenzaam in een psychiatrische inrichting waar niemand een touw aan hun verwarde verhalen kan vastknopen. Ze kunnen met hun geloofsgenoten rustig over hun daad discussiëren en hebben daar een eeuwenoud verfijnd en gepolijst academisch jargon voor. Ze kunnen vrijelijk met medegevangenen debatteren over de precieze betekenis van bepaalde koranverzen en sharia-voorschriften, en over de vraag hoe ver de islamitische plicht tot strijd voor de islam nu eigenlijk gaat.

Of godsdienstige beweringen ‘waar’ zijn, is niet te zeggen, want godsdienstige beweringen zijn oncontroleerbaar: Jezus van Nazareth is de zoon van God, de hemelen verkondigen Gods eer, Mohammed is de Boodschapper van Allah, de Koran is het woord van Allah, de sharia is de wet van Allah, Maria is de moeder van God. Misschien is het nog wel waar ook, maar ook als het waar is, heeft zo’n uitspraak een vervelende eigenschap: hij is niet te controleren.

Maar iets anders is wel mogelijk. Bij gebrek aan mogelijkheden tot controle kan je op een spectaculaire manier laten zien dat jij tenminste het gelooft. Bijvoorbeeld door je in een arena door wilde dieren laten opeten, of door met doodsverachting een terreurdaad te plegen. Maakt toch indruk. Hebben de ongelovigen schrik van.

Voor de slachtoffers maakt het weinig uit wat de motieven van de dader geweest zijn. Maar een godsdienstige terreurdaad roept een ander soort schrik en afschuw op dan een psychotische moordpartij die door een zieke wordt aangericht. Zieken en armen zullen er altijd zijn, daar is niets aan te veranderen. Tegen de gevolgen daarvan kan een maatschappij zich maar tot op zekere hoogte beschermen. Een cultus daarentegen die nu en dan normale gezonde mensen zo ver opjaagt dat ze menen dat moorden gerechtvaardigd is en respect oplevert, dat is substantieel andere koek, wat de deskundigen van de staatsuniversiteit daar ook over beweren.

Het zou voor de ideologen van de multiculturele kletskoekerij wel fijn zijn als er geen verschil was tussen de Linnaeusstraat, de Ridderhof en de Suzuki. Maar wie de tijd neemt om (al dan niet op kosten van de belastingbetaler) acht seconden na te denken, ziet dat er wel degelijk een waarneembaar en uitlegbaar verschil bestaat. Respect, daar gaat het allemaal om.