Johnny

In 1985 bezocht ik een voorstelling van het stuk Schijn Bedriegt van een van mijn favoriete Duitstalige schrijvers, de Oostenrijker Thomas Bernhard. Het stuk werd opgevoerd in de Stadsschouwburg te Amsterdam in de regie van Ger Thijs. Prachtig stuk, beetje ouderwets aandoend qua dramaturgie, maar tegelijkertijd duidelijk een stuk van de latere twintigste eeuw. In Schijn Bedriegt worden slechts twee personages opgevoerd, twee broers die terugkijken op hun leven. In deze uitvoering waren dat acteurs van grote naam; Ton Lutz en John Kraaijkamp. Het stuk maakte veel indruk; het intieme spel van de twee eminente acteurs trok je als kijker het geheel binnen.

Ton Lutz overleed enkele jaren terug en afgelopen maandag maakte de Nederlandse media uitgebreid melding van het overlijden van John Kraaijkamp. John sr was natuurlijk vooral Johnny, in eerste
instantie van Johnny en Rijk, het Paar Apart, een show waarover ik als klein jongetje zo vaak hoorde praten door mijn ouders, hun vrienden en andere familieleden dat het programma bijna mythische proporties kreeg. Natuurlijk komen overgeleverde fragmenten nu gedateerd over, maar binnen de tijdgeest van de jaren 60s is de populariteit beter te begrijpen.

Jonny Kraaijkamp was een begrip en zonder twijfel een van de grote namen van de Nederlandse amusementswereld van de tweede helft van de vorige eeuw. Dat Kraaijkamp naast zijn reputatie als humorist de rol van King Lear aandurfde in het gelijknamige stuk van Shakespeare – in 1979 – verbaasde velen, maar Kraaijkamp was ervan overtuigd dat hij het kon. De rol bevestigde zijn naam als serieus acteur. Zijn vertolking van Lear heb ik niet gezien, maar Kraaijkamp blijft voor mij altijd verbonden met die prachtrol in Schijn Bedriegt.

In de berichtgeving van de afgelopen dagen viel mij op dat vermeld werd dat Johnny Kraaijkamp en Rijk de Gooyer nooit echt bevriend waren. Vreemd hoe je die vriendschap eigenlijk altijd als vast gegeven aanneemt. Toch was De Gooijer vorig jaar aanwezig bij zijn 85e verjaardag, dus ze zullen toch een zekere waardering voor elkaar hebben gehad die verder strekte dan de strikte verstandhouding van het komische duo. Misschien stond de drank een werkelijke vriendschap in de weg, een voor mij tot nu onbekend gegeven trouwens. Zo trof ik het volgende citaat van De Gooyer: “In de kroeg vond je hem meestal onder het biljart, gerieflijk op zijn zij. Maar hij kon ook makkelijk een week spoorloos zijn. Dan werd ik opgebeld dat ze mijn vriend gevonden hadden, total loss, in een café in Antwerpen. Of ik hem maar even wilde komen halen. Op den duur was dat niet meer te doen. Slaande ruzie hebben we erover gehad.” Later zou Kraaijkamp de drank afzweren.

Als serieus acteur veranderde Johnny zijn naam in John. Maar voor het grote publiek bleef hij natuurlijk altijd Johnny. Zoals bij velen van mijn leeftijd en bij oudere generaties veroorzaakte het bericht van zijn overlijden een licht gevoel van melancholie. Ik weet niet hoe hij als persoon was, maar je kunt je bij Johnny Kraaijkamp eigenlijk niet voorstellen dat hij niet aardig, lief en joviaal was.

Het is vreemd om de naam van zo’n levenslustig iemand in één zin met de dood te zien. Maar ik besef dat ik daarmee de grens van het sentimentele begin te naderen. Johnny Kraaijkamp heeft een mooi leven gehad en hij is naar veluidt rustig ingeslapen met zijn dierbaren aan zijn bed. Zonder twijfel zal hij nog regelmatig met een gulle lach bij velen in het geheugen opduiken.