Devshirme! (slot)

Lees hier Devshirme! deel 1

21 mei Medulin-Pula

Kroatië ontstond zo rond het jaar 1000. Een tijd lang was het ook nog onder Hongaars gezag en delen van Kroatië waren onder Venitiaans gezag. Kroatië werd een frontland tegen de Turken (Ottomaanse rijk) Uiteindelijk kwam Kroatië geheel onder heerschappij van de Habsburgers. Na WO I ging Kroatië op in het koninkrijk Joegoslavië. In WO II was Kroatië een vazalstaat van nazi Duitsland. -Waarschijnlijk wisten ze niet hoe ome Adolf over Slaven dacht-. De beruchte Ustashas onder leiding van Ante Pavelic zuiverde Kroatië van joden maar vooral van Serven. Een berucht kamp in Kroatië was Jasenovac waar volgens een milde schatting 150000 Serven, zigeuners en joden werden gedood. Eén van de specialiteiten van het kamp was het "kelen in serie". Hiervoor gebruikten ze een speciaal mes van het merk Graviso, een soort dolk met een krom uiteinde die vastgemaakt was op een armband die de beul rond zijn pols gespte. Een helper moest het hoofd van de slachtoffers achterover houden zodat
 de hals goed strak stond en vlijmscherp werd overgesneden. De kampleiders organiseerden soms een wedstrijd voor de "beste keler". Wie niet werd gekeeld, liep het risico levend te worden te verbrand in de baksteenovens, die nog op het terrein stonden waar het kamp Jasenovac was opgericht. Er konden 450 tot 600 mensen tegelijk in de ovens. In de eerste maanden van 1942 werden de joodse kinderen er massaal in verbrand.

De Servische partizanen hebben na de oorlog wel wraak genomen op de Kroaten maar zeker niet ‘met gelijke munt’ anders was er nauwelijks een Kroaat over geweest.

Na WO II ging Kroatië op in de communistische heilstaat Joegoslavië. In 1991 brak de oorlog uit met Servië en werd Kroatië onafhankelijk. (De Serven zeggen: doordat Kroatië de onafhankelijkheid uitriep kwam er oorlog ) De Duitsers waren de eerste die de onafhankelijkheid erkenden. Kroatië is kandidaat lid van de EU en lid van de NATO sinds 2009. De munt is de Kuna. De Kroaten zijn zuid- Slaven en voornamelijk katholiek.

We bezoeken het amfitheater in Pula en kijken wat rond in de stad. ’s Avonds zijn we uitgenodigd bij een openingsfeest aan het strand. We worden straal genegeerd door de zeer op zichzelf zijnde Kroaten. Dit is wel een zeer eigenzinnig volk.

22 mei Medulin-Rijaika-Zagreb-Slovonski Brod-Zupanja-Belgrado

We rijden door het zeer indrukwekkende landschap van Kroatië. Als we de Krajina binnen rijden wordt het allemaal wat onheilspellender. In deze regio is zeer zwaar gevochten en hebben eerst de Serven en later de Kroaten verschrikkelijk huis gehouden. Hier werd in 1991 door Babic een eigen, Servische republiek uitgeroepen. Met openlijke steun van de USA werden de Serven er in 1995, tijdens operatie storm (net ná Srebrenica) letterlijk uitgetrapt. 250.000 Serven moesten vluchten. Milosevic heeft deze Serven in de steek gelaten en geen poot uitgestoken om ze te helpen. Hij gebruikte zijn eigen verraad als argument tijdens zijn zittingen voor het Joegoslavie tribunaal. “Ik was helemaal niet voor een groot Servië” “Ik heb niets voor de Krajina serven gedaan”.

Hier beginnen de huizen kogelgaten te vertonen. Hele dorpen zien er zwart geblakerd uit. Allerlei slogans in graffiti op de muren. Het gebied was eeuwenlang een buffer tussen het christelijke Europa en de islamitische Ottomanen. We rijden een heel stuk langs de Bosnische grens waar het vol moet liggen met mijnen. Vrij soepel gaan we de grens over naar Servië en rijden we door zeer vervallen landbouwdorpen richting Belgrado. In Belgrado zien we gebouwen met enorme zwarte kraters. Een overblijfsel van de precisie bombardementen van de NATO. Beirut in Europa. Het hotel dat we hebben is midden in het centrum met uitzicht op de Sava & Donau. Het is zeer vervallen, Oostblok niveau, met halfwerkende kranen en een inrichting die zo eigen is aan communisten. Alsof je continu tegen het beklede deksel van je grafkist aankijkt.

Het is een zeer levendige en gezellige stad. De vrouwen lopen rond als prinsessen. De mannen lopen drinkend op straat. De terrassen zitten vol en de bediening is geweldig. Iedereen vraagt waar we vandaan komen.

23 mei Belgrado

We ontbijten in de stad. Later gaan we met de auto op pad en fotograferen wat gebouwen. De kruisraket inslagen maken wel indruk. Belgrado lag onder vuur in 1999 en dat is nog steeds te zien. We rijden ook nog door buurten met kenmerkende sociale/Oostblokflats. Zo’n grauwheid en verval roepen toch gevoelens op van diepe afkeer van dat systeem. Dat er mensen waren in het Westen die min of meer dat systeem romantisch vonden is een schandvlek op de naoorlogse geschiedenis. Daar had Bolkestein dus eens een keertje gelijk in.’s Avonds nog een beetje rondwandelen door de stad. Zeer sprankelend allemaal!

24 mei Belgrado-Novi Sad-Belgrado

Novi Sad is bekend omdat het lange tijd een knelpunt op de Donau was. Bij de bombardementen van de NATO werden er bruggen verwoest en was er geen vrije doorgang meer voor de scheepvaart. De stad is vrij nieuw en maakt een hele schone indruk. Veel jonge studenten flaneren door de straten. ’s Morgens hebben we een klein joods museum bezocht in Belgrado. We krijgen een gratis rondleiding van een man met een joodse vader en een Servische moeder. Hij weet heel veel over de geschiedenis van de Balkanlanden. Hij vertelt ook interessante verhalen over de Turkse overheersing en verklaart ook de bron van afkeer van de Serven t.o.v. de Turken. Voor de joden maakte het niet zoveel uit onder wiens gezag ze stonden. Ze werden toch wel vervolgd. Onder de Turken hadden ze het nog niet eens zo slecht. Ze mochten echter niet op een dier rondrijden dat groter was dan een ezel.

Om maar niet boven de islamitische heersers uit te komen.

Ik vraag hem over devshirme (inzameling). De Ottomanen waren zeer wrede kolonialen. Devshirme was een systeem van menselijke belasting. Christelijke jongens werden in groten getale uit de Balkan ontvoerd om te dienen als slaven. Verplichte bekering tot de islam was een normale zaak. Zo is er een enorme afkeer van de islam ontstaan in de Balkanlanden.

Men spreekt in het Westen graag over hoe slecht haar eigen koloniale geschiedenis was. Over de verschrikkingen van het Ottomaanse rijk binnen Europa heb ik nog nooit een Nederlandse historicus gehoord. Dan begint men liever over de kruistochten. (die in feite gewoon een antwoord op vier eeuwen agressie van de ‘anderen’ waren). Wij Europeanen moeten over alles van vroeger diepe berouw en spijt hebben. Welk doel wordt daar eigenlijk mee gediend? De naïviteit van Prometheus gecombineerd met de christelijke zorgplicht. Overgeërfd schuldgevoel?

Ik heb er geen last meer van.

De man legt ook nog iets uit over de oom van Arafat (Hajj Amin al-Husseini), de grootmoefti van Jeruzalem en een vriend van Hitler, die een SS divisie in Bosnië heeft opgericht. De ‘Handschar’ divisie. Deze bestond uit Bosnische moslims en was een geesteskindje van de zeer moslimbevriende Himmler.

Op 1 maart 1944 deed de grootmoefti in Berlijn een dramatische oproep op de radio: "Arabieren! Sta op als één man en vecht voor jullie heilige rechten. Dood de joden waar je ze ook maar vinden kunt. Dit behaagt aan God, de geschiedenis en de godsdienst. Dit kan jullie eer redden."

'sAvonds uitblazen in Belgrado en wat trendy tenten bezocht. Belgrado is volgens de Lonely Planet een van de beste uitgaanssteden in de wereld. Dit moet wel kloppen. Ik heb van mijn leven nog nooit zoveel mooie vrouwen bij elkaar gezien. Van hoogblond tot ravenzwart. Ook koop ik wat Servische wijn voor de mensen thuis. Ik word geholpen door een dame die is gekleed alsof ze net uit een centerfold fotoshoot is gestapt. De eigenaar legt me ook nog iets uit over de teloorgang van de wijnteelt in de communistische tijd. Nu gaat echter alles weer bergopwaarts. Als ik ze vertel hoe geweldig ik Belgrado heb gevonden, glunderen ze van trots.

25 mei Belgrado-Zenica-Sarajevo

Servië is als land al vrij oud. Al in de elfde eeuw was het een zelfstandig koninkrijk. Na de slag bij het Merelveld (1389) verloor het steeds meer macht aan de Ottomanen. Zo’n driehonderdvijftig jaar was het onder het Ottomaanse juk om later weer zelfstandig te worden. Na de Balkanoorlogen (1912,13) werden de Ottomanen vrijwel geheel uit Europa verwijderd. Servië ging op in het koninkrijk Joegoslavië, na WO I, en kwam tijdens WO II onder het nazi juk. Na WO II ging het op in het Joegoslavië van Tito. Hierbinnen hadden de Serven een dominante rol. Het communisme van Tito was niet zo extreem. In verhouding was er meer vrijheid dan in andere Oostbloklanden.

Tito stierf in 1980 en langzaam kwam de eenheid van Joegoslavië in gevaar. Onder leiding van Milosevic ging Servië de zeer nationale kant op. De Serven zijn orthodox en zijn Zuid-Slaven. Als munteenheid hanteert men de dinar. Servië is economisch gezien het slechtste uit de oorlog gekomen. Sancties en koppigheid over de uitlevering van Karadzic en Mladic brachten het land tot op de rand van de afgrond. Het verlies van Kosovo is weer een mokerslag want daar zitten veel delfstoffen.

We rijden bij Samac de grens over van Bosnië en Herzegovina. Best wel vreemd om dit gebied binnen te rijden. Al snel zien we borden met de bekende namen uit de oorlog, Tuzla, Banja Luka, Zenica en Sarajevo. Bosnië en Herzegovina is nu een federale republiek bestaande uit de Bosniak-Kroatische federatie en de Servische republiek. De bevolking is verdeeld in Bosniakken (moslims, 48%), Kroaten (Katholiek,14%) en Serven (Orthodox, 37%) Het land is eigenlijk geforceerd bij elkaar gebracht na de oorlogen van de jaren negentig. (verdrag van Dayton)

Bosnië is vanaf 1463 tot en met 1878 onder Turkse overheersing geweest. Dankzij de Russen werden de Turken verdreven maar kwam Bosnië onder Habsburgs gezag. Dat was de deal de Russen mochten lekker over het oosten van de Balkan heersen. Bosnische moslims en Bosnische christenen hadden trouwens samen al een keer een opstand tegen de Turken beraamd.(1831 onder leiding van Husein Gradaščević, de draak van Bosnië)

Na WO I trad Bosnië toe tot het koninkrijk Joegoslavië en in WO II heulde het volop met de nazi’s. Toen kwam het communisme met Tito. (een Sloveense Kroaat) De Bosnische (deel) regering had op 29 februari en 1 maart 1992 een referendum uitgeschreven met de vraag of Bosnië en Herzegovina onafhankelijk moest worden. De Bosnische Kroaten en Bosniakken stemden in meerderheid voor onafhankelijkheid. De Bosnische Serviërs boycotten deze verkiezingen; zij waren tegen onafhankelijkheid en vonden dat het referendum ongrondwettelijk was.

Als tegenreactie werden de Republiek Serbska uitgeroepen met de beroemde Karadzic. In de begintijd van de oorlog waren er niet veel mensen die echt zin hadden in strijd. De gewapende groepen bestonden uit criminelen, voetbalhooligans, nationalisten en paramilitairen. Pas bij escalatie gingen grotere groepen reguliere burgers voor hun etniciteit (religie) vechten.

De Serven in Bosnië waren bang voor de moslims. Izetbegovic, de Bosnische leider, was een bekende moslim-activist. Hij was lid van een SS divisie geweest al wordt dit betwist. Hij was al in de jaren 80 beschuldigd van subversieve activiteiten en had contacten met hard-liners binnen de (Arabische ) moslim wereld. Hij werd later ook verdacht van oorlogsmisdaden maar tot een rechtszaak via het internationale gerechtshof (Joegoslavië tribunaal) is het mede door zijn overlijden nooit gekomen. Ook Kroatië had een controversiële leider, Tudjman. Hoewel hij met de partizanen tegen Hitler vocht deed hij een behoorlijk aantal anti Servische en antisemitische uitspraken. Ook bagatelliseerde hij de misdaden van de Kroaten in WO II. Servië (het echte, niet de republiek Serbska binnen Bosnië ) had met Milosevic ook een oorlogshitser eerste klas.

Hoewel een diepe analyse iets te dol is voor een reisverslag een paar opmerkingen.

Servië heeft vanaf het begin van het conflict tot nu het merendeel van de schuld op zich gekregen.

Deels kwam dit omdat zij nu eenmaal door het nationale leger het machtigst waren. Het Westen koos graag voor de underdog en dat waren in het begin, moslims en Kroaten. De Oostenrijkers en de Duitsers gingen direct massaal achter Kroatië staan. Dit bestendigde weer de Servische vooroordelen, Habsburgse rijk, Nazi Duitsland.

Servië lag niet lekker bij de Amerikanen omdat ze communisten waren en niet direct warm liepen voor een kapitalistisch systeem. Het moet gezegd dat de Serven niet veel deden om hun image te verbeteren. Clinton wilde door de hulp aan de Bosnische moslims in de Arabische wereld een geopolitiek wit voetje halen. In feite werd de oorlog in Bosnië gestart met het uitroepen van de onafhankelijkheid van Bosnië die door de grote Servische minderheid niet werd gesteund.

Uiteindelijk, na jarenlange slachtpartijen over en weer kwam Srebrenica. De UN had enkele steden in Bosnië tot ‘safe haven’ uitgeroepen waaronder Srebrenica. Het verhaal is bekend, Mladic en Karremans. In de weken voor de slachting van een groot aantal moslims (schattingen 500-8000) hielden de Bosniakken onder leiding van Naser Orić (een voormalige bodyguard van Milosevic) enorm huis in de omgeving van Srebrenica. (Ori kreeg later 2 jaar van het ‘tribunaal’)

Tijdens zogenaamde ‘voedseltochten’ werden Serven gekruisigd en werden er mensen onthoofd, ook door Jihadi’s uit Afghanistan, Pakistan, Iran en Turkije. (Uiteindelijk werden de Bosniërs zelf vaak aangevallen door de jihadi’s omdat ze niet zuiver genoeg waren in de moslim-leer.) Veel van deze strijders kregen later een Bosnisch paspoort om uitzetting te voorkomen. Enkele kapers van aanslagen op de Twin Towers bleken Bosnische paspoorten te bezitten.

Srebrenica was dus ook een wraakactie van Mladic en consorten. Niets legitimeert natuurlijk massamoord. Het is afschuwelijk dat het is gebeurd. Toch had overste Karremans gelijk toen hij zei dat ‘er geen good guys-en geen bad guys ’ waren. (dixit Karremans: De moslims hebben 192 dorpen in Oost-Bosnië platgebrand”) Op de beelden was hij duidelijk bang voor Mladic maar is dat zo gek? Mladic was een meedogenloze generaal die zich aan geen enkele conventie hield. Het lullige van oorlog is dat de sterkste nu eenmaal de meeste slachtoffers maakt. De Nederlandse rol was niet best, het enige goede zou nog kunnen zijn dat we de heer Kok dankzij de massamoord uiteindelijk konden lozen. Het blijft ook heel frappant dat 15 soldaten van de verschillende ‘Dutchbats’ ten faveure van Karadzic voor het Joegoslavië tribunaal wilden getuigen.

Tsja, zo kon het gebeuren dat een Slavisch broedervolk zich splitste in drie verschillende monotheïsmen, islam, katholicisme en oosterse-orthodoxie- en elkaar in een bloedige escalatie kapot maakte. Waren ze maar met z’n allen in de Prypjatmoerassen gebleven en hun goddeloze, polytheïstische riten blijven uitvoeren. Niks geen broederschap, het communisme was slechts een tijdelijke pil tegen de ‘door de eeuwen’ opgebouwde diepe haat.
I rest my case.

We stoppen bij een grote kolenmijn waar nog een oude stoomtrein rijdt om kolen te verplaatsen. Het is een armetierig zooitje maar de mensen zijn uitermate vriendelijk en komen handen schudden.
Als we zeggen dat wij uit Nederland komen beginnen ze over Srebrenica. Niks Cruijff of van Basten. Eerder was een Servische taxichauffeur ook al over Theo van Gogh begonnen.
We rijden in de buurt van Zenica, overal huizen met kogelgaten. De dorpen met kerken gaan over in dorpen met moskeeën. De gebedshuizen, zeer talrijk, zien er wel als nieuw uit. Blonde mensen in de dorpen en een prachtige groene, ruige natuur.

Het binnen rijden van Sarajevo is een ongelofelijke ervaring. Er is nog bewegwijzering dat wijst naar de Olympische winterspelen van 1984. Honderdduizenden kogelgaten en kapotgeschoten balkons in haveloze, grijze flatgebouwen. We rijden naar een hoog punt vanwaar de stad tijdens de belegering (92-95) continu is beschoten door de Servische Bosniërs. Ik maak wat foto’s en tel later op de hotelkamer minimaal 75 minaretten. We slapen in hotel ’Michele’ met een soort keizerlijke ambiance. Nog nooit voor zo weinig geld zoveel grandeur genoten. Later wandelen we door de zeer mooie oude stad. Als we ergens wat drinken krijgen we een pamflet in de handen gedrukt. Iets over wraak op bepaalde politici. Een volslagen andere atmosfeer dan in Belgrado. Er lijkt nog steeds iets ‘in de lucht’ te hangen. In deze stad is natuurlijk ook de eerste wereldoorlog begonnen. Ik vergeet echter om de plaats van de aanslag te bezoeken.

Later op de avond bezoeken wij een boekenzaak alwaar een extra plank is gemaakt waar een koran op ligt. De aller bovenste plank zodat het boek over al de andere boeken kan ‘heersen’. Naast de boekhandel is een Iraanse winkel met een heel groot portret van Mahmoud Ahmadinejad de president van Iran.

26 mei Sarajevo-Mostar-Ploce-Split-Novo Mesto

’s Ochtends een zeer royaal ontbijt en een kleine rondleiding door het hotel. We zien de prachtige kamer waar Richard Gere en Bono Vox hebben geslapen. De dame van het hotel is er trots op.
Onderweg genieten we van het spectaculaire landschap. Wild, groen en bergachtig met koele rivieren daar door heen snijdend.

We komen langzaam in Bosnisch-Kroatisch gebied wat te zien is aan de leuzen en aan het feit dat cyrillische bewegwijzering met spuitbussen is weggespoten. In Mostar bezoeken we de beroemde Stari Most brug. Tot op heden is nog niet bekend wie deze brug heeft kapotgeschoten. Het waren of Kroaten of Bosnische moslims. De brug is echter in originele staat herbouwd. Onder supervisie van Unesco en met geld van onder meer Nederland.

De brug moet een symbool zijn voor een soort ‘wiedergutmachung’. De stad Mostar is echter sinds de oorlog scherp in twee helften gedeeld. Een Kroatisch deel en een islamitisch deel. Talloze muezzins schreeuwen hun gebeden van de minaretten, als tegengas laten de Kroatische katholieken continu de kerkklokken luiden. De laatste streek van de Kroaten is het plaatsen van een gigantisch kruis op een heuvel.

In heel Bosnië worden we geconfronteerd met talloze hulporganisaties . UN, Eufor , OVSE en zeer veel onduidelijke NGO’s ook uit Arabische landen. Ik krijg het idee dat de originele Bosnische bevolking nauwelijks participeert in hun eigen ontwikkeling.
Een beetje opgelucht verlaten we het land. We rijden door Dalmatië naar boven. Alle wegen zijn nieuw en we rijden door lange indrukwekkende tunnels. Er is nauwelijks verkeer. Kroatië heeft alles om een geweldig land te worden. Talloze havens over een kustlijn van bijna 1800 kilometer. Lekker dunbevolkt is Kroatië en in potentie is dit een zeer welvarend land. In het toerisme zullen ze wel iets aan hun sinistere uitstraling moeten doen.
Na een zeer lange rit komen we weer bij de Sloveense grens. We slapen in een eenvoudig hotel te Novo Mesto.

27 mei Novo Mesto-Berchtesgaden/Obersalzberg-Salzburg

We rijden door een zeer regenachtig en mistig Oostenrijk . Land der Berge, Land am Strome! (volkslied) maar er is vandaag niet veel van te zien. Als we de Obersalzberg oprijden klaart het weer iets op. Hitler huurde hier voor het eerst een huis in 1928. Dit huis werd aangekocht en omgedoopt tot de Berghof. Uiteindelijk groeide de Obersalzberg uit tot het Nazi hoofdkwartier. Het gebied waarin de berg ligt is als een ‘Duitse vinger’ op Oostenrijks grondgebied. Het uitzicht rondom is overweldigend mooi al hebben we de pech dat het niet geheel helder is. Na WO II is zo’n beetje alles vernietigd op het theehuis, Kehlsteinhaus, na. Dit adelaarsnest was een cadeau van Martin Bormann voor Hitlers vijftigste verjaardag. 4000 arbeiders werkten aan deze waanzinnige onderneming. Aan het einde van een ingenieuze kronkelweg is in de berg een schacht van 124 meter uitgehouwen. De originele lift bestaat nog en is erg ruim. Er zitten messing platen in om de lift groter te laten lijken. Hitler leed aan claustrofobie, vandaar. Eigenlijk leed dat mannetje met de snor aan van alles en nog wat.

Vaak kwam de nogal laffe Adolf niet in dat theehuis bang als hij was voor bommen of een ander ongeluk. De plek zelf is imponerend. In gedachten zie je ‘de snor’ staan als diabolische dirigent van al het onheil. Er ligt sneeuw en het adelaarsnest ligt deels in de wolken. We nemen plaats op de openhaard die Adolf van Mussolini kreeg en nemen foto’s. 't Is een bizarre plek. Het huwelijk tussen de SS’er Fegelein en de zus van Eva, Gretl Braun, is hier gesloten. Op deze berg heeft de wereldgeschiedenis mokerslagen gekregen. Denk alleen maar aan de Balkan, de joden, de zigeuners en alle naschokken tot de dag van vandaag.

Onder de indruk rijden we naar Salzburg. De stad van Mozart is ook niet mis al worden we in het eerste etablissement wel geconfronteerd met een zeer kille bediening. Later die avond wordt dit goedgemaakt op een ambtenarenfeest waar we verzeild raken. Op dit feest zijn alle ambtenaren dronken. Er zijn twee barretjes, één voor sterke drank en een voor bier. Met moeite kan ik een cola bestellen. Er staat een bandje Tiroler liedjes te spelen, dames in dirndls en heren in lederhosen. Even later spelen ze Frans Bauers, ‘heb je even voor mij’. Dan, ineens uit het niets, komt een jonge man tevoorschijn met een meterslange ‘didgeredoo’. Hij probeert zich al slingerend een weg te banen richting de band die onbewogen doorspeelt. We geven het op en begeven ons met gebogen hoofd richting het hotel. Een passend einde van een zeer bewogen reis die iedere ‘westerling’ zou moeten maken.