Raadsheer Schalken: rechtspraak in opspraak

Raadsheer Schalken liet zich in een interview met NRC-Handelsblad kennen als een opgeblazen kikker die met veel gekwaak leegloopt, een lekgeprikt inflated ego met een totaal gebrek aan gevoel voor verhoudingen. Hij was ‘het zoenoffer voor Wilders’, de rechtbank had hem schandelijk behandeld, enzovoort. De nagenoeg universele reactie op ’s mans uitspraken was zwaar negatief, en nu komt er nog een boek van hem uit ook. Zo erg is zijn tere zieltje gekwetst.

Het proces tegen Wilders, en vooral de manier waarop Moszkowicz dit voerde, heeft nogal wat rechterlijke slordigheid en kleinzieligheid voor het grote publiek zichtbaar gemaakt. Schalken, die als
 betrokkene bij de bepaald dubieuze missive van het Amsterdamse hof in een besloten diner over deze zaak sprak leek voor ons als simpele zielen op een psychotherapeut die zijn behandeling van een bekende Nederlander als gezelschapsspel presenteert: onbestaanbaar. Dat hij dat deed in aanwezigheid van aanstaand getuige-deskundige Jansen was helemáál te zot voor woorden.

Toen de wrakingskamer de eerste ploeg rechters naar huis stuurde was te lezen dat de beide teams waarschijnlijk maandenlang niet met elkaar zouden praten bij het koffieapparaat. Montesquieu’s derde macht doet nukkig bij de koffie! Je zou mogen verwachten dat er aan beide kanten professionele trots zou bestaan: er was aanvankelijk een fout gemaakt, maar het systeem had uiteindelijk gewerkt. In plaats daarvan liet de gemankeerde rechter een vriendje ergens bij de Hoge Raad een briefje schrijven ten gunste van zichzelf, en dat vervolgens direct uitlekken. Ook al een geval van opgeblazen ego met een totaal gebrek aan professionaliteit.

Merkwaardig dat Schalken zich zo slecht behandeld voelde, en even over het hoofd zag dat mede door zijn handelen Wilders jarenlang verdachte was in een strafzaak. Dat was natuurlijk een belasting van een andere orde dan een middagje ondervraging door Moszko, en Wilders’ enorme opluchting na de vrijspraak was ongetwijfeld volkomen oprecht.

Op zich is het wel aardig dat een lid van de rechterlijke macht zelf ook eens op de getuigenstoel zat. Dat getuigen is namelijk een rare, en geforceerd intimiderende aangelegenheid. Schalken had nog een tafeltje voor zich, maar – ook in een civiele zaak, ook al ben je partij – standaard is dat de getuige op een kale stoel zit, alléén voor rechters die op een verhoging zitten, advocaten en publiek achter je, geen tafel of bureau voor je, geen mogelijkheid aantekeningen te maken, geen dossiers, geen raadsman naast je. Ik heb het wel eens moeten doen, het is een bepaald onaangename setting.

Professionaliteit is in de rechtspraak de eerste vereiste. Geen onderlinge kinnesinne, geen rol voor gekwetste ego’s, geen gerommel en geen ruimte voor vriendjespolitiek. Daarbij hoort een gedegen opleiding en de rechter als full-time ambtsdrager. De mode van zij-instromers (vooral gesjeesde advocaten) en bijbeuners (universitair medewerkers en ook wel advocaten die, zoals Schalken, voor deeltijdrechter spelen) in de rechterlijke macht bevordert de professionaliteit ook niet. Een rechter is echt heel iets anders dan een aanklager, een advocaat of een hoogleraar.