Zondagmorgen Zonder Zorgen Lang geleden kreeg ik een boek in handen, dat diepe indruk op mij maakte. Het jaar van de Genade was 1952 of 1953, het boek heette Homosexuality en de auteur West, diens voornaam slechts door de initiaal H. aangegeven, als ik het wel heb. Het boek was verschenen in de Pelican reeks van de uitgeverij Penguin Books. Uiteraard ben ik het door uitlenen kwijtgeraakt.
Ik wist toen met zekerheid dat ik niet heteroseksueel, ook niet biseksueel (als zoiets bestaat), maar homoseksueel was, en dat ik erop moest rekenen dat mijn leven lang te zullen blijven. Dat het een ziekelijke afwijking was betwijfelde ik al lang, al was zulks nog steeds de gangbare opvatting.
Aan de lopende band werden homoseksuelen door psychiaters behandeld, met naar het heette mooie resultaten. Vooral in de Verenigde Staten van Amerika liep de therapie als een trein. Een vindingrijke Newyorkse psyschiater genas homo's door hen op een filmscherm opwindende beelden van homoseksuele aard te tonen om, zodra de patiënt een wellustige reactie vertoonde, hem een misselijk (onpasselijk) makend middel toe te dienen. De pers toonde zich geestdriftig, maar alles heeft zijn duur. De na een voltooide therapie als genezen ontslagen homo's gingen allen op den duur gewoon wederom doen waar ze zin in hadden. Het enige effect dat nog lang stand hield was dat zij, als ze per ongeluk op straat de betrokken psychiater tegenkwamen, onmiddellijk heftig moesten braken. Maar wel zijn er heel wat mensen schatrijk geworden aan het behandelen van homoseksuelen zonder er ook maar één te hebben genezen, aangezien er niets te genezen viel, maar daarover later meer.
Homosexuality door H. West was een degelijk boek, zonder hinderlijke pretenties maar rijk aan informatie en vrij van elk ongevraagd zedelijk oordeel. De bedoeling van de auteur was: alle theorieën en ideeën die aangaande de gelijkslachtelijke liefde ooit gecolporteerd waren zo exact mogelijk te beschrijven. Verder vermeldde hij in welke cultuur de herenliefde respectievelijk chic, een voorrecht, verheven, alledaags, vulgair of tegennatuurlijk werd gevonden en dienovereenkomstig bejegend tussen de uitersten van een sacraal instituut dan wel een duivelse misdaad.
Vele van de moderne theorieën over het ontstaan van de geaardheid (want het moest, als iedere afwijking, een oorzaak hebben) hielden die oorzaak op 'zielszwakte', onmatige masturbatie in de jeugd, het slechte voorbeeld, verleiding, en dergelijke: het was een verworven ziekte en een verworven afwijking.
Auteur West bekeek alle theorieën, maar geen enkele hield onder zijn kritiek stand. Wel zeer interessant was de theorie van de Duitse arts Ulrichs, die de homoseksuelen als een derde geslacht beschouwde, dat hij in verband bracht met de planeet Uranus en naar dit hemellichaam Uraniërs of Urningen noemde. Het was meer een mythe dan een wetenschappelijke hypothese, maar wel werd de homo vrij verklaard van enige schuld: hij was homo door een kosmische bestiering, door het lot, en bij geboorte. In wetenschappelijke termen vertaald betekende het dat het homo zijn een erfelijk gegeven was.
Auteur West wees die visie niet bij voorbaat af. Dat was iets bijzonders, want men bedenke dat toen, veertig jaar geleden, milieu, maatschappij en opvoeding het karakter en gedrag van de mens heetten te bepalen. Maar West wees op de vele geslaagde en gelukkige levens na een gruwelijke jeugd. En hoe verklaarde men dat van twee broers, weinig in leeftijd verschillend en in één zelfde gezin en milieu opgegroeid, de ene een homo en de andere hetero werd?
Maar hoe zoude men kunnen bewijzen dat het homo zijn een erfelijk bepaald feit was? Men zoude daartoe de seksuele gerichtheid moeten onderzoeken van reeds kort na de geboorte van elkaar gescheiden en in totaal verschillende milieus volwassen geworden eeneiige tweelingen. Zulk een onderzoek, schreef West, was in de Verenigde Staten verricht. En op enkele gevallen na die twijfelachtig bleven, bleek het volgende: als de ene helft homo was, was de andere helft het ook, en dito wat betreft het heteroseksueel zijn. Het statistisch materiaal was niet overvloedig groot, zodat het toeval niet geheel was uitgesloten. Maar een volgend, uitgebreider onderzoek kon dat toeval uitsluiten.
Het was een merkwaardig boek. Veertig jaar geleden was er in Nederland op academisch gebied vrije meningsuiting. Nu zoude West aan een Nederlandse universiteit zijn visie niet ten gehore kunnen brengen, want een vooruitstrevende studentenbond bepaalt welk wetenschappelijk standpunt gehoord mag worden en welk wetenschappelijk onderzoek kan worden toegestaan.
Ik denk nog vaak met dankbaarheid aan West zijn boek, al ben ik het kwijtgeraakt. Want, zo dacht ik, als mijn homo zijn een genetisch gegeven is waar ik noch iemand anders wat aan kan veranderen, dan heb ik mijzelf niets te verwijten, en ben ik slechts verantwoordelijk voor mijn daden.
Het lot is niet uitsluitend een beperking. Het is ook: bevrijding. (De gewilligen laten zich door het lot leiden, de onwilligen worden door het lot medegesleurd. Dat zegt Horatius, een beroemd Romeins dichter.)
Intussen heb ik in die veertig jaren niet stil gezeten en ook het genetisch onderzoek heeft niet stil gestaan. Een aangeboren variant zoals linkshandigheid is aantoonbaar in de anatomie van de hersenen. Zoude dan ook homoseksualiteit in de structuur van de hersenen te zien moeten zijn? Dan zoude er aan veel tweedracht een einde kunnen komen. (Mij is de rijkdom van beide - linkshandigheid én homoseksualiteit - geschonken, zodat ik nooit ziek ben, en ook rooms-katholiek ben geworden.)
Een Amsterdams neuroloog, professor D. Swaab, deed enige tijd geleden een onderzoek, waarbij hij de beschikking kreeg over de hersenen van dode mannen van wie vaststond dat zij homo's waren. En ziet: bij de sectie trof hij in een bepaald deel van de hersenen steeds eenzelfde afwijkende structuur aan, die in de hersenen van hetero's niet voorkwam.
Hoe overtuigend de resultaten van zijn onderzoek waren weet ik niet, maar hij maakte er gewag van, en het werd nieuws in de pers. Toen pas bleek, welk een ernstig verzuim Professor Swaab had begaan: hij had voor zijn onderzoek geen voorafgaande toestemming gevraagd bij de homoseksuele vakbond, het C.O.C. Nu, de gevolgen lieten zich zien en horen: een grote groep gemotiveerde personen verscheen op Zondagmorgen voor Professor Swaab zijn woning in Amstelveen, roepende in koor en met grote stem: 'Dick, snijd in je eigen p(..)!' Wel eigenaardig, als men bedenkt dat Professor Swaab wel een onderzoek deed dat met seksualiteit te maken had, maar daartoe hersenen en géén geslachtsdelen onderzocht. Maar de aanhangers van die vakbond hebben geen hersenen doch wel geslachtsdelen, dus op een bepaalde manier klopt het. Daarom is er ook een God of Iets of Iemand Die alles gemaakt heeft en laat geschieden, want zoiets als die betoging in Amstelveen kan geen sterveling zelf bedenken. Het zijn boeiende tijden.
Het leven is geweldig, en daar is niets aan te doen. Of dacht U soms van wel? Ons bestaan is toch één groot feest?
Neen, ik laat U niet in de steek: ik kom terug, net als de dokter tot het niet meer nodig is. U moet gewoon doorgaan met de pillen, en vooral de kuur geheel afmaken, want ik kom niet voor Jan L(..) dag en nacht bij U langs.
Gerard Reve
Uit: Verzameld Werk
deel 6
L.J. Veen
2001
Reacties
