Waarom het verschil tussen ‘islam’ en ‘moslims’ belangrijk is

Toen Wilders destijds sprak over wat hij waarnam als ‘tsunami van islamisering’ zette de Volkskrant zo opzichtig ‘tsunami van moslims’ boven het bericht over die uitspraak dat ik me afvroeg of hier opzet in het spel was. Of hier geprobeerd werd hem discriminatie aan te wrijven, want dat mag natuurlijk niet.

Inmiddels werd Wilders vrijgesproken omdat hij een voldoende duidelijk onderscheid maakte tussen ‘islam’ en ‘moslims’. In Dit was het nieuws van afgelopen zaterdag vond Raoul Heertje dat verschil een ‘juridisch foefje’. Kort samengevat zei hij:
hoe kon je naar ‘minder islam’ in Nederland streven zonder moslims het land uit te zetten?

Dat onderscheid tussen ideeën, of ideologieën, en degenen die op dat moment de aanhangers daarvan zijn is echter essentieel in een goeie democratie. En: ideeënstrijd of ideologiekritiek is dat ook.

Voorbeeld. Zelfs ik een tegenstander van het neo-liberalisme. Ik denk dat een aantal diensten beter door de overheid kunnen worden georganiseerd dan door de markt. Ik geloof ook niet dat de huidige drastische bezuinigingen op gezondheidszorg Nederland beter maken. Dus ben ik een tegenstander van deze tsunami van neo-liberalisering. Toch heb ik geen hekel aan Mark Rutte, of aan Edith Schippers, of aan neo-liberalen in het algemeen en ik vind al helemáál niet dat ze het land moeten verlaten.

Ook vind ik godsdienst in het algemeen een misverstand, en – als ex-calvinist – ben ik van mening dat in het bijzonder het katholicisme niet deugt. Al die poespas met Maria-verering, heiligen, engelen, zaligverklaringen en celibaat leidt af van de oorspronkelijke boodschap van de man van Nazareth en vindt geen enkele basis in het betreffende heilige boek. Toch heb ik diverse (ex-)katholieke vrienden en zou geen enkele katholiek over de grens willen zetten.

De functie van kritiek op andermans opvattingen, of het maken van grappen daarover, of spotprenten, ligt in het toetsen van de kracht van die opvattingen, dus in het kijken of de tegenstanders wel een goed verhaal hebben. En daarmee in het zoeken van medestanders voor je eigen standpunt. Als minster Schippers ervoor pleit geesteszieken liever in eigen buurt of gezin op te vangen, zou ik willen weten of ze daar dan ook het persoonsgebonden budget bijlevert, anders is ze inconsistent. Als een bisschop het celibaat verdedigt, wil ik van hem weten hoe hij de hormoonhuishouding van zijn priesters gaat reguleren om allerlei ongelukken te voorkomen, anders heeft hij geen goed verhaal.

Ook degenen die godsdienst willen uitzonderen van kritiek, omdat ze er godslastering in zien, hebben het mis. Er kan geen vrijheid van godsdienst zijn zonder vrijheid van godslastering. Godsdienst is ook een mening, of een ideologie, en het is zonder meer geboden daar tegen tekeer te gaan. Wie zich door godsdienstkritiek gekwetst voelt, moet dat vooral zelf weten (en twijfelt wellicht meer aan zijn eigen geloof dan hij wil toegeven).

Daarom is ook het onderscheid dat de PVV, maar ook het CDA, maakt tussen islam-als-religie of islam-als-ideologie grote onzin. Een ideologie is een wereldbeschouwing, een visie op hemel, aarde, leven en dood, met of zonder god, en dus is iedere godsdienst een ideologie. Het CDA maakt dat onderscheid (tussen religie en ideologie) precies omdat die partij eigenlijk van mening is dat je op een ideeënstelsel wel, en op een godsdienst (want ‘heilig’) géén kritiek mag hebben. Jammer genoeg is de PVV niet slim genoeg om dat in te zien.

De golf van kritiek op geloof en burgerlijke moraal in de jaren ’60 en ’70 had het effect dat gelovigen en moralisten aan het twijfelen werden gebracht (en hun nageslacht nog meer), en was niet bedoeld om hen te discrimineren of weg te jagen. Dat geldt nu ook voor kritiek en aanvallen op de islam. Ik denk dat juist goed gefundeerde aanvallen op de islam heel kansrijk zijn, omdat de aanhangers daarvan nooit gewend zijn geweest om deze te verdedigen. De Koran is immers woord voor woord van Allah afkomstig, van eeuwigdurende geldigheid, en moet letterlijk worden genomen. Inconsistenties, tegenstrijdigheden, en historisch onderzoek naar de herkomst van de diverse teksten zijn dan al gauw subversief.