Reacties op 'De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen' van Karel van het Reve

"De Heer K. van het Reve stelt zich op als demagoog ter bevordering van het destructieve en verschilt daarin slechts marginaal van Hitler."

Hoeveel reacties zou Karel van het Reve op zijn stuk De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen hebben gekregen als het internet in 1985, het jaar dat DOSvhO in NRC Handelsblad (!) verscheen, al net zo volgroeid was geweest als nu?


Meer dan vijftig reacties ontving Karel van het Reve op het stuk waarin hij op aanschouwelijke wijze de ongelooflijke slechtheid van religie en van God en Jezus in het bijzonder beschrijft. In een vervolgstuk in diezelfde NRC schrijft Van het Reve: “nog nooit heb ik op een stuk zoveel reacties gehad.”

Dan hebben we het dus wel over brieven, U weet wel een met de hand geschreven of getypt vel papier dat in een aparte envelop wordt geschoven, waarop een postzegel moet worden geplakt waarna U vervolgens de deur uit moet om de brief op de bus te doen, en als de postbestellers niet staken dan wordt de brief een werkdag later afgeleverd. (Als men dan zoveel moeite nam om een brief te sturen, dan neem ik aan dat dat niet anoniem gebeurde.)

Ja, religie maakt wat los bij de mensen, dat weten we en het is gezien de dagelijkse actualiteit niet moeilijk te beweren dat 'de islam', de splijtzwam van onze tijd, nog méér losmaakt dan welke religie ook, maar in 1985 waren de reacties op De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen niet mals.

Karel van het Reve in een vervolgstuk over de reacties: “Twee lezers waren het min of meer met me eens. Drie anderen verdedigden mijn recht om mijn mening te uiten, ook als die voor christenen onaangenaam was. De rest was vaak kwaad en gekwetst om wat ik beweerd had en velen waren bovendien boos op de redactie die mijn stuk had geplaatst. Een paar zegden hun abonnement op. Enkele anderen dreigden daarmee.. Het somberste uitte zich een lezer in Arnhem, die schreef: 'De Heer K. van het Reve stelt zich op als demagoog ter bevordering van het destructieve en verschilt daarin slechts marginaal van Hitler.' (…) er was ook iemand in Dronten die schreef dat 'God zo goed is, dat Hij de doodstraf voor Karel van het Reve nog uitstelt om hem de gelegenheid te geven zich te bekeren'. De meeste brieven waren overigens vriendelijk van toon.”

En zo bespreekt en weerlegt Van het Reve, wegbereider voor moderne kritiek op religie, kalm en nuchter zo'n beetje alle binnengekomen lezersbrieven op DOSvhO, waarbij hij onbevangen nieuwe voorbeelden aandraagt die de ongelooflijke blindheid van christenen voor de slechtheid van hun eigen geloof laat zien.

Denk aan Abraham die van God opdracht krijgt zijn eigen zoon de keel af te snijden. Van het Reve ging hierover op de televisie in debat met een vrijzinnige dominee (PvdA). “Is dat nu geen schurkenstreek van die God, vroeg ik. Nee, zei de dominee, 'want het hoefde niet!' Op het laatste moment hield God – zoals je op allerlei schilderijen kunt zien – de hand van Abraham tegen. Die zoon bleef in leven. Ik kon die dominee niet aan zijn verstand brengen, dat het niet door laten gaan van die moord het gedrag van God geenszins beter maakt. Als een mens zo iets zou doen, zou men die mens dan niet voor een schurk houden? Op die vraag kon ik van die christen geen bevestigend antwoord krijgen.”

(Ik moet het boek Het Monotheïstisch Dilemma van Paul Cliteur, dat over religieus terrorisme gaat, nog lezen. Ik zie Cliteur gezien zijn vorige werken dezelfde lijn volgen als die van Karel van het Reve. De commotie die nu rond Cliteurs boek ontstaat, spreekt wat mij betreft boekdelen.)

Ronduit leuk vind ik Van het Reves bekentenis over Jezus Christus voor wie hij nooit enige sympathie heeft kunnen opbrengen. Een o zo gevoelig onderwerp maar ik deel die afkeer, zij het om een andere reden. Wie denkt die Jezus wel niet dat hij is, dat ie 't leed, de zonden van de hele wereld moet dragen en voor 'ons' gestorven is? Wat een ongelooflijke slijmbal! Laat ie zich met z'n eigen zaken bemoeien! Niemand hoeft zich voor mij op te offeren, Jezus heeft niets met mijn zonden of fouten te maken, daar draag ik graag zelf de verantwoordelijkheid voor.

Als deze twee stukken van Van het Reve over de islam zouden gaan dan acht ik het schier onmogelijk dat ze anno 2010 in de NRC zouden worden gepubliceerd, al was het maar om de eenvoudige reden dat Van het Reve geen moslim is. Mocht de Volkskrant de artikelen wel willen plaatsen, dan schat ik in dat aan het aantal reacties geen einde zou komen.

Terwijl het gewoon prettig leesvoer is, vooral als je bedenkt hoe ongelooflijk schijnheilig er tegenwoordig met islamcritici en kritiek op de islam in het algemeen wordt omgegaan. Een kind kan echter zien dat de islam alle andere religies in slechtheid, schijnheiligheid en discriminatie met gemak overtreft.

Hitler, censuur, gekwetste gevoelens en de doodstraf voor Karel van het Reve, 't kwam allemaal langs in 1985, alleen heeft Karel van het Reve, hij overleed in 1999, geen moment voor zijn leven hoeven vrezen.

Tot voor kort kenden gelovigen in Nederland wel hun plek. Daar is dan ook jaren, zeg maar eeuwen, 'werk' aan voorafgegaan. Gebaseerd op de moeizame verhoudingen tussen de nieuwe islamgelovigen en de Nederlandse maatschappij vermoed ik dat er opnieuw heel veel werk moet worden verzet voordat ook deze gelovigen hun plek kennen. En er is geen opperwezen dat ons daarbij helpt.

AnneliesvanderVeer 

P.S. Zojuist is het vijfde deel van Het Verzameld Werk van Karel van het Reve verschenen.
10.12.10