Vrije uitoefening van godsdienst? Nee, Bedankt.

Het indammen van religieuze overtuiging is een van de niet-aflatende taken van de beschaving.

Door Christopher Hitchens

Een recente storm aan ruimdenkende (1) columns schetst het debat aangaande de Amerikaanse islam als niets anders dan de meest recente episode in de glorieuze historie van onze religieuze tolerantie. De woordkeuze omtrent deze kwestie heeft het (waarschijnlijk beoogde) effect van het marginaliseren van twijfel en van het op één hoop gooien van iedere twijfelaar met de anti-katholieke Know-Nothings (2) uit de 19e eeuw, de anti-Semieten en andere kortzichtigen en ouwe zeurpieten. Ik neem daarom even de tijd voor een gedachte-experiment en stel mijzelf de vraag: ben ik een voorstander van de ongehinderde ‘vrije uitoefening van godsdienst’?

Het antwoord is ontkennend. Laten we een voorbeeld nemen dicht bij huis; de beweging met de belachelijke naam Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (3). Beter bekend als de Kerk van de Mormonen, kan buigen op Glenn Beck (4) als een van haar rekruten. Recentelijk wist hij veel goedkope publiciteit te vergaren door het plannen van een rally op de verjaardag van Martin Luther King Jr.’s March on Washington. Maar op de dag waarop de oorspronkelijke rally plaatsvond in 1963 was de Mormoonse Kerk nog niet zover dat ze de zwarte bevolking kon erkennen als volwaardige leden van de samenleving, laat staan van de kerk. (Haar leiderschap beleefde vervolgens een "openbaring" die een verandering op dit punt toestond, maar dat gebeurde pas na een grondwetswijziging).

Dit opportunisme heeft veel weg van een eerdere aanpassing van Mormoonse dogmatiek toen men de historische en fervente verdediging van polygamie opgaf. De staat Utah was duidelijk te kennen gegeven dat ze zonder die verandering in haar doctrine geen deel kon uitmaken van de Unie. Meer recentelijk moest Gouverneur Mitt Romney de kiezers verzekeren dat hij de profeet, of het hoofd van de Mormoonse kerk, niet beschouwde als de hoogste autoriteit in alle morele en geestelijke aangelegenheden. Niets, zo verzekerde hij, had voorrang boven de Amerikaanse Grondwet. Het maakte de latter-day saints acceptabel voor de rest van de bevolking, waarmee er tevens stilzwijgend werd ingestemd hun andere eigenaardige en bizarre overtuigingen over het hoofd te zien, dit alles omdat we hen duidelijk hebben begrensd in de vrije uitoefening van hun godsdienst.

Ik kan nog meer voorbeelden aanhalen, zoals die Christelijke sectes die het gebruik van medicijnen afwijzen. Hun volwassen leden hebben in het algemeen alle vrijheid om de doodsstrijd aan te gaan onder het aanhalen van religieuze bezweringen en het wegsturen van de dokter, maar in veel staten kunnen ze direct voor het gerecht worden gesleept als ze hun kinderen hetzelfde geloof opleggen – een cruciaal element in de ‘vrije uitoefening’ van religie. En dat is niet alles, aangezien dergelijk gedrag hen ook nog eens tot onderwerp maakt van algemene afkeuring en veroordeling.

Waarschijnlijk lag die laatste overweging ten grondslag aan het inzicht onder de meerderheid van de Amerikaanse Orthodoxe Joden dat ze de praktijk van metzitzah b'peh moesten opgeven. Het betreft hier een radicale vorm van mannelijke besnijdenis die wordt afgesloten met, en men vergeve mij mijn woordgebruik, het zuigen aan de penis van het kind door de rabbi of mohel met het oog op verwijdering van alle resten bloed of andere overblijfselen. Een paar kleine sectes blijven nog altijd vasthouden aan dit walgelijke ritueel, dat een paar jaar geleden in New York leidde tot een kleine maar dodelijke uitbraak van herpes onder nieuw besneden babies. Ondanks een verzoek van de kant van veel Joodse artsen deze praktijk uit te bannen, beweerde de schromelijk overgewaardeerde burgemeester Michael Bloomberg in een verkiezingsjaar dat er niet getornd mocht worden aan deze ‘vrije uitoefening’.

We doen nu alsof het belachelijk was om ooit Rooms Katholieken te verdenken van andere dan de meest nobele motieven, maar tegen de tijd dat John F. Kennedy het onuitgesproken taboe doorbrak door als katholiek tot president te worden gekozen, was in het Vaticaan net een discussie begonnen omtrent het publiekelijk boete doen voor eeuwenlange Jodenhaat en voor een meer recente sympatieke houding ten opzichte van fascisme. Zelfs vandaag de dag zijn veel wereldlijke katholieken geschokt door de verdediging door het Vaticaan van mannen die worden verdacht van een van de ergste van alle misdaden: de georganiseerde verkrachting van kinderen. Er heerst een algemene instemming betreffende gedrag en autonomie van de kerk, die zodanig moeten worden aangepast dat ze zowel de Amerikaanse grondwet als de morele verontwaardiging in acht nemen. Daar sta je met je naïeve verdediging van ‘vrije uitoefening.’

En zo kan ik nog wel even doorgaan. De Scientology kerk, de Unification Church van Sun Myung Moon en de Ku Klux Klan zijn allemaal organisaties die hun fundament hebben in religie en aldus worden ze alle drie beschermd door het Eerste Amendement. Maar voor alle drie geldt dat ze ook genieten van vrijstelling van belasting, terwijl ze geen van alle vrij zijn van fraude, racisme en geweld. Wat betreft dit laatste punt is er van ‘vrije uitoefening’ – door het in praktijk brengen van de nationale grondwet en sterke afwijzing door het publiek – nauwelijks een spoor overgebleven.

Nu naar de islam. Het is, om te beginnen, een religie die het nodige voor zichzelf claimt. Zo beweert men dat het het uiteindelijke en laatste woord van God zou zijn en maakt het duidelijk te streven naar de positie van de enige religie ter wereld. Sommige van haar aanhangers volgen of verdedigen de praktijk van polygamie, gedwongen huwelijken, vrouwenbesnijdenis, gedwongen sluiering van vrouwen en censuur voor niet-moslim tijdschrijften en media. De leer van de islam in het algemeen staat wantrouwend tegenover de idee van de scheiding van kerk en staat. Andere interpretaties, afhangend van de context, laten een sterke afkeer van andere religies zien, evenals van die vormen van islam die van de leer zouden afwijken. Moslims in Amerika, inclusief leden van de krijgsmacht, hebben al laten zien dat ze in staat zijn opdrachten uit te voeren, uitgevaardigd door buitenlandse terroristische organisaties. Het meest verontrustend is dat geen enkele autoriteit binnen de religie zoveel macht blijkt te bezitten dat men een fatwa kan uitvaardigen die zulke praktijken en acties een halt toeroept omdat ze in strijd zijn met de voorschriften van de religie zelf.

Reacties van zelfs ‘gematigde’ moslims op kritiek zijn niet altijd even hoopgevend. “Sommige dingen die worden beweerd in deze moskee-controverse tonen een sterke overeenkomst met wat de Duitse media in de jaren ‘20 en ‘30 beweerden omtrent de Joden”, zo beweerde Imam Abdullah Antepli, Moslim prediker op Duke University, onlangs in de New York Times. Ja natuurlijk, we herinneren ons allemaal de Joodse zelfmoordenaars uit die periode, net zoals we ons de Joodse oproepen tot heilige oorlog herinneren, de Joodse eisen voor het sluieren van vrouwen en het stenigen van homosexuelen, en de Joodse verbranding van kranten die spotprenten publiceerden waar men niet van gediend was. Wat nodig is van de aanhangers van deze zeer zelfverzekerde religie is meer zelfkritiek en minder zelfmedelijden en zelfingenomenheid.

Zij die wensen dat er geen moskeeën komen in Amerika hebben het debat al verloren: globalisering, veeleer dan de belofte van Amerikaanse vrijheid, bepaalt dat de VS een aanzienlijke moslimbevolking zal hebben. De enige vraag die dan resteert is welke islam het zal nastreven. Er is een prima kans op een gezond en pluralistisch resultaat, maar dat kan alleen gebeuren als moslims, evenals al hun voorgangers die op onze kusten belandden, worden gedwongen af te zien van bepaalde veronderstellingen die alleen hen zouden aangaan. Het in bedwang houden van religie is een van de niet-aflatende taken van de beschaving. Zij die doen alsof we deze fase in het onderhavige geval kunnen overslaan houden zichzelf voor de gek en vragen om heibel, niet alleen in de toekomst maar vooral in het hier en nu.

Dit artikel verscheen in Slate, 6 september 2010.

Vertaling: Kees Bakhuyzen, Hoeiboei

* Ik heb het woord ‘liberal’ hier vertaald met ‘ruimdenkend’ omdat dit m.i. het dichtst in de buurt komt bij de bedoeling van Hitchens. Met name in de V.S. heeft het word ‘liberal’ andere connotaties dan in Australië of dan het woord ‘liberaal’ in Nederland.

** Amerikaanse politieke beweging uit het midden van de 19e eeuw, gebaseerd op de alom heersende angst dat het land overspoeld werd doro Duitse en Ierse katholieke immigranten die algemeen werden verondersteld vijandig te staan tegenover Engelsakische warden en die onder directe invloed zouden staan van de Paus in Rome. (Bron: Wikipedia)

*** Nederlandse naam: Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen

**** Amerikaanse tv-en radiopersoonlijkheid