René Danen tracteert Margriet-lezeressen op knuffeltolerantie

Met onze vrouwenbladen zit het wel snor. Het feministische Opzij beloonde ooit haar nieuwe abonnees met de fabeltjeskoran van Kader Abdolah. Bij Libelle worden verwilderde reaguursters tegenwoordig gemeulenbelt dankzij het alerte optrede van Tante Anja.

Margriet bracht haar lezeressen onlangs op het rechte pad via een knuffelrepo met René Danen. De voorzitter van Nederland Bekent Kleur (NBK), samen met de salafistische imam Fawaz Jneid een van de grote aanjagers van het proces tegen Geert Wilders, poseert als een beminnelijke bruggenbouwer. “René Danen staat voor: een tolerante samenleving, want Nederland is groot geworden door tolerantie.”

Het is altijd leuk om tolerantieles te krijgen van de NBK-voorzitter, die nauw samenwerkt met de Internationale Socialisten, zo’n beetje de meest intolerante groepering van Nederland. Danen vertelt: “Tolerantie is niet iets nieuws, we leefden in de Middeleeuwen al met verschillende groepen samen. In alle vrede. Nederland is groot geworden door tolerantie.”

Als geschiedenisleraar deugt hij ook al niet. Danen heeft kennelijk nooit gehoord van de Hoekse en Kabeljauwse Twisten. Maar wellicht bedoelt de NBK-voorman niet de zeer gewelddadige Middeleeuwen, en ook niet de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), die niet alleen een bevrijdingsstrijd was tegen Spanje maar ook een burgeroorlog tussen protestanten en katholieken. Dat was de tijd van de Beeldenstorm en de moord op de katholieke Martelaren van Gorcum.

Vanwege het bijbehorende kaderstukje (‘Tolerantie’) moeten we aannemen dat Danen een latere periode bedoelt: “De zeventiende eeuw heeft ons tot op de dag van vandaag roem gebracht, onder andere vanwege de Nederlandse tolerantie. Zo bestond er in de Republiek der Verenigde Nederlanden als enige land in Europa het recht op vrijheid van geweten en was er nergens zoveel religieuze vrijheid als in Nederland. De Nederlandse filosoof Spinoza (1632-1677) vervulde daarin een voortrekkersrol: in zijn boeken had hij het toen al over openstaan voor allerlei culturen en onbegrensde vrijheid van denken voor het individu.”

Een fraai staaltje geschiedenisverfraaiing. Van een onbegrensde vrijheid van denken kon geen sprake zijn. Baruch Spinoza was eerst het doelwit van religieuze intolerantie onder de Portugese joden van Amsterdam. De filosoof werd uit hun gemeenschap verbannen vanwege zijn vrijzinnige opvattingen.

De religiekritiek van de Spinoza en zijn geestverwanten viel vervolgens helemaal verkeerd bij de reformatorische predikanten. De filosoof, arts en jurist Adriaen Koerbagh pleitte voor secularisatie en beperking van de kerkelijke macht. Spinoza’s vriend wekte de toorn van de fundi’s door het schrijven van ‘kwetsende’ boeken. Hij kwam vooral in moeilijkheden toen hij zich rechtstreeks tot het gewone volk richtte. Koerbagh hekelde het toenmalige fundamentalisme in een boek met de (nog altijd actuele) titel Een Ligt schynende in duystere plaatsen, om te verligten de voornaamste saaken der Godsgeleerdtheyd en Godsdienst. In 1668 werd Koerbagh veroordeeld tot tien jaar dwangarbeid in het Rasphuis. Enkele maanden later overleed deze martelaar van het vrije woord daar als gevolg van de zware omstandigheden.

Baruch Spinoza was voorzichtiger als gevolg van het proces tegen zijn vriend. Zijn controversiële werken verschenen of anoniem of bleven op de plank liggen tot na zijn dood. In zijn strijd voor de onbegrensde vrijheid van denken voor het individu werd Spinoza dus behoorlijk belemmerd door de voorlopers van René Danen en Fawaz Jneid.

Onderdeel van de Spinoza-mythe is ook dat hij open zou hebben gestaan voor allerlei culturen. De verbannen filosoof stond namelijk geheel niet open voor godsdienstdwang. In september 1675 stuurde Spinoza een brief naar zijn Amsterdamse vriend Albert Burgh, die zich tot het katholicisme had bekeerd. Alle religies zijn niets anders dan geïnstitutionaliseerd bijgeloof, schreef Spinoza, in het bijzonder de rooms-katholieke kerk. “Ik zou niet geloven dat er ook maar één kerk meer geschikt is voor het bedriegen van de mensen en het controleren van de geest van mensen, behalve dan de Mohamedaanse Kerk, die haar hierin ver overtreft.”

Ongeveer 330 jaar vóór Femke Halsema wist Spinoza al de as van religieus kwaad perfect te benoemen. Die liep wat hem betreft in een rechte lijn van Rome naar Mekka.

PS: Het extremistische netwerk van Danen wordt deze week beschreven door Elsevier-journalist Wierd Duk: “Extremer dan hij lijkt. René Danen met zijn Nederland Bekent kleur is populair bij media en BN’ers. Maar zijn netwerk zit vol extremistische organisaties.”

Carel Brendel