”Het constant beledigd zijn is onze varkensgriep”

Vroeger antisemiet, slachtoffer van geweld en islamcriticus: samen met Henryk M. Broder toert Hamed Abdel-Samad binnenkort voor de ARD door de republiek. Een portret.

In 1995 liep de Egyptenaar Hamed Abdel-Samad voor zijn oude leven weg en kwam naar Duitsland. Toen hij vertrok was hij vroom, leergierig en een overtuigd antisemiet. Intussen is hij niet alleen een van de meest betrokken critici van de islam geworden. Hij heeft een enorm taboe doorbroken. Hij heeft over misbruik en geweld gesproken.

Hamed Abdel-Samad werd in 1972 als derde van vijf kinderen in de buurt van Gizeh geboren. Hij was de zoon van een soennitische imam en werd als 4-jarige door een 15-jarige verkracht. ”Verlamd door angst droeg ik destijds voor uit de koran”, zegt hij. Op zijn elfde zou hij nog een keer – deze keer door vijf jongeren – zijn misbruikt. Dan zou er ook nog een scene uit zijn kinderjaren bestaan waar hij steeds opnieuw aan zou moeten denken: zijn moeder knielde voor zijn vader, beschermde haar gezicht en liet zich door hem slaan en schoppen. Ze onderdrukte haar geschreeuw om hem niet te provoceren.

In Duitsland aangekomen, trouwde de destijds 23-jarige al snel met een 18 jaar oudere ”opstandige linkse lerares”. Niet uit liefde, ”haar stond loonbelastingschaal 3 en mij een verblijfsvergunning voor ogen”. Hij begon met een studie politicologie in Augsburg. Hij leerde iets kennen dat tot dan toe vreemd voor hem geweest was en waarvan hij de uitwerking onderschatte: geen oriëntatie. Hij was niet op de vrijheid voorbereid, ”vaak heb ik jonge moslims voor alcoholconsumptie en ontucht gewaarschuwd en het allebei nog diezelfde dag in de praktijk gebracht.” De Duitsers waren voor hem, afhankelijk van zijn stemming, racisten of vredesduiven.

Zijn vlucht, de daaropvolgende ineenstorting en zijn hele turbulente leven vat hij samen in het boek ”Mein Abschied vom Himmel”, dat voor de 37-jarige nu hele nieuwe mogelijkheden kon openen.

Want de Egyptenaar zal met Henryk M. Broder, de waarschijnlijk meest strijdlustige publicist van Duitsland, in de stijl van een Roadmovie door de republiek reizen. Entweder Broder – Die Deutschland-Safari zal naar het zich laat aanzien in november van start gaan. Er staan eerst vijf afleveringen gepland die op zaterdagavonden zullen worden uitgezonden. De rustige islamwetenschapper met de luidruchtige criticus, de vroegere antisemiet samen met de Jood, wiens ouders allebei het concentratiekamp hebben overleefd, in een uitzending, kan dat goed gaan?

Ja, dat kan. In Duitsland begon Hamed Abdel-Samad een ander Ik te zoeken. De man leefde verscheurd tussen onvoorwaardelijke levenswil en berusting, tussen de liefde voor zijn vaderland en schuimbekkende woede op diegenen die dit in het verderf storten. In Cairo was hij lid van de Marxisten, later van de Moslimbroederschap, een in Egypte verboden islamitische vereniging van fundamentalisten.

Waarom hij daar aan meedeed? ”Leuzen zoals ’De islam heeft mannen nodig, die voor niemand bang zijn behalve voor Allah’ gaven me het gevoel volwassen te zijn geworden.” In Augsburg sloot hij zich aan bij religieuze islamitische studenten uit Engeland. ”Ik had een gemeenschap nodig om ontworteling, teleurstelling en radeloosheid te verdringen.” Maar dat hielp hem niet verder.

Hij leed aan hernia en maagbloedingen, had hallucinaties en moest uiteindelijk worden opgenomen in de psychiatrie. Hier beet hij in een glas, slikte de scherven door en wilde zichzelf ophangen aan een kabel. Op een bepaald moment zou hij erachter zijn gekomen, dat hij, wanneer hij zichzelf niet snel van zijn vooroordelen zou bevrijden, zijn toekomst wel zou kunnen vergeten. Gezond worden in de roes van de religie en in de nabijheid van radicale groeperingen functioneerde niet.

Langzamerhand veranderde zijn houding. Na zijn ontslag uit de psychiatrie ging hij naar Japan en ontmoette daar zijn grote liefde en huidige vrouw: Connie. Haar moeder is Japanse en haar vader is een Deen. Hij voltooide zijn studie.

Tegenwoordig onderzoekt de vroegere antisemiet aan het Instituut voor Joodse geschiedenis en cultuur aan de universiteit van München en schrijft hij aan zijn proefschrift over Het beeld van de Joden in Egyptische schoolboeken. Hamed Abdel-Samad schaamt zich voor de islamitische Jodenhaat. ”Ik denk, dat de joden zich niets van ons aantrekken, mits we hun bussen niet de lucht injagen. Wij vinden hen belangrijk omdat ze ons confronteren met onze eeuwige schaamte geen vorderingen te maken.”

Maar daar blijft hij niet bij stilstaan. Het is de onaantastbaarheid van de religie zelf, die hij aan de kaak stelt. Of zijn boek een veldtocht tegen de islam zou zijn? Nee, hij wil graag een Verlichte islam, geen religie die iedere kritische vraag als een oorlogsverklaring beschouwt. ”Wie moslims serieus neemt, moet islamkritiek uitoefenen en ze niet behandelen als mensen met een mobiliteitsstoring”, zegt Hamed Abdel-Samad en hij voegt er aan toe: ”Het constant beledigd zijn is onze varkensgriep, we denken er iedere dag over na wie en wat ons nu weer heeft gekrenkt.”

Heeft hij zich na al zijn kritiek afgekeerd van de islam? ”Dat hoef ik niet”, antwoordt hij beslist. Tot op de dag van vandaag kent hij de koran uit het hoofd en vindt het een ”prachtig boek”. Maar hij bekijkt de inhouden van de koran tegenwoordige gedifferentieerder. Er zouden zeer zeker twijfelachtige passages bestaan, vooral wat betreft de gelijkstelling van de vrouw. ”Zegt u nu alstublieft niet dat de uitleg van de soera’s een kwestie van interpretatie zou zijn. Deze trucs heb ik vroeger ook gebruikt”, zegt hij ongevraagd en glimlacht. Hoe hij zijn geloof zou omschrijven? ”Ik ben een moslim, die van geloof naar kennis is geconverteerd.”

Bron

Vertaald uit het Duits door: E.J. Bron